enthousiasmes niet etaleert. Je houdt je
wat op de vlakte..."
Het denken in regio 's is wel heel eigen aan
Zeeland. De rest van de provincie voelt
zich nogal eens achtergesteld bij Middel-
burg/Vlissingen, 'de Randstad Zeeland'.
Als het gaat om culturele voorzieningen,
subsidies maar ook in aandacht.
ZIJ: „Dat is een duidelijk aandachtspunt bij
de Zeeland Nazomer Festivals. We willen
heel duidelijk een spreiding over de hele
provincie. En heus, er zijn dit jaar helemaal
niet zo ontzettend veel evenementen in
Middelburg zelf, er is veel te doen in de
hele provincie. Daar is bewust voor geko
zen. Het Filmfestival, bijvoorbeeld was
vroeger een Middelburgse aangelegen
heid, maar is nu echt het Filmfestival Zee
land en dan ook nog eens gekoppeld aan
de Nederlandse Filmdagen waardoor het
nog meer uitstraling heeft. Zierikzee, Hulst
en Vlissingen doen mee. Dat is heel
belangrijk, alle regio's krijgen hun deel."
HIJ: „Zeker, maar ik vind het ook wel eens
een probleem dat als Middelburg iets krijgt
dat dan ook meteen Vlissingen, Goes, Ter-
neuzen en Zierikzee dat moeten hebben.
Die verdelende rechtvaardigheid, zoals ik
het altijd maar noem, werkt ook wel eens
belemmerend. Daardoor komen sommige
dingen niét tot stand en ook in subsidies
wordt daardoor de spoeling weieens heel
erg dun. In Zeeland ontbreekt de hiërar
chie van de stedelijke kernen, dat is duide
lijk merkbaar. Er is hier in het algemeen
geen stedelijk klimaat. Burgers in de
Zeeuwse steden denken landelijk, terwijl
bijvoorbeeld in Noord-Holland boeren ste
delijk denken. Als er nog iets naijlt hier in
Zeeland dan in het de eilandencultuur,
inderdaad: het subregionale denken."
De zon is gezakt. Er komt witte wijn (voor
hen) en appelsap ('Puur Zeeuws product,
voortreffelijk'). We filosoferen over de
waarde van cultuur, voor hen persoonlijk
en in 't algemeen. Hij vindt er gemakkelij
ker woorden voor dan zij.
ZIJ: „Ik vind dat heel moeilijk. Mijn eerste
reactie is toch: als mensen er niets aan vin
den, moeten ze er niet naar toe gaan. Ik
heb niet zo'n behoefte om te overtuigen
zo van: Kunst is belangrijk voor iedereen!
Vroeger, als tekenlerares had ik dat wel,
een soort zendingsdrang. Dat heb ik nu
niet meer. Maar als je vraagt wat vind ik
het plezierige van het omgaan met kunst
dan zeg ik: de herkenning en de verras
sing. Herkenning zoals in de literatuur
(onlangs nog in de recente boeken van
Nicolaas Matsiers en A.F.Th, van der
Heijden over de dood van hun vaders en
hun jeugdherinneringen) en in de beelden
de kunst de kennis over bijvoorbeeld de
Siënese School. En aan de andere kant die
verrassing, het nieuwe, het avontuurlijke.
Kunst is de versiering van het leven en het
houdt je soepel en flexibel. Door kunst ben
je genoodzaakt iedere keer weer je eigen
ideeën bij te stellen, wantje laatje doelbe
wust confronteren met een andere wereld
dan die van jezelf. En: je bent helemaal
autonoom in de beoordeling eivan. Je mag
het mooi vinden, maar het hoeft niet."
Geluksmomenten
HIJ (stellig): „Het aantal geluksmomenten
in mijn leven -waarop je dus blij bent datje
leeft- hebben te maken met de beleving
van cultuur en natuur. Daardoor krijgt het
leven diepte, daardoor krijgt het dat fan
tastische dat het voor mij heeft.
ZIJ: „Het klinkt nogal hoogdravend als hij
dat zo zegt, maar het is wél waar.
HIJ: „Ik realiseer me dat echt. Dat de wer
kelijke geluksmomenten ontstaan als ik
ergens in de natuur ben of bij een cultureel
evenement. Een gevoel van blijdschap, dat
je je in de handen staat te wrijven. Wat is
dit mooi! Aan de andere kant is er voor mij
ook het cognitieve aspect. Het leren, het
ontdekken. Geconfronteerd worden met
zaken, die je nog niet bekend waren. Het
in discussie gaan met wat in een boek of
op het toneel wordt gezegd. Lezen noem
ik weieens een vorm van dialoog met
anderen. Het geeft je ook inzicht. Ik heb
het zelf ervaren met 'De graaf van Monte
Christo' van Alexandre Dumas. In dat boek
communiceert een meisje met haar groot
vader die een beroerte heeft gehad en niet
meer kan spreken. Op het moment dat
mijn eigen dochter in coma ligt, herinner ik
me die passage en weet ik het eerste con
tact te leggen via dat systeem. Dan wordt
het heel concreet, komt het echt dichtbij...
Het lerende vind ik heel belangrijk. Wat ik
weet, wat ik beleef, de inzichten die ik heb,
heb ik voor een groot deel uit de literatuur
gehaald. Het heeft mij ook verrijkt en dat
kan het bij iedereen doen. Je wordt even
opgetild door die belevenis van cultuur. En
natuurlijk vind je niet alles mooi, maar dan
is het nog wel boeiend en waardevol. Ik
denk vaak: wat ontzeggen mensen zich
veel door niet over die drempel te stappen
en dat aan te gaan. Waarom gaan ze wel
voor 65 gulden naar een concert van
André Rieu in de Grote Kerk in Veere (waar
ik ook was, op uitnodiging, een belévenis)
en niét naar een concert van het Zeeuws
Orkest?"
Ze kunnen zich het maar moeilijk voor
stellen. Toch weten ze dat het zo is en ook
wel hoe dat zo komt.
HIJ: „Het is de angst. Mensen zijn nu een
maal moeilijk te bewegen tot nieuwe din
gen. En hier in Zeeland speelt die maat
schappelijke stratificatie dus een belangrij
ke rol. Het sociale onderscheid wordt hier
vaak via de cultuur uitgedrukt."ZIJ: Ik
wou net zeggen: ga maar eens als arbeider
van een van de grote bedrijven hier naar
het Zeeuws Orkest. Die voelt zich onge
makkelijk tussen dat publiek.HIJ: „Men
dénkt dat het zo is, dat hóeft niet zo te
zijn. "ZIJ: „Maar de drempel is al
genoeg."HIJ: „En er komt nog iets bij: de
moderne opvatting over vrijetijdsbeste
ding. Dat moet tegenwoordig iets zijn
waar succes verzekerd is, het mag niet mis
lukken. Dat zie je ook in de openluchtre
creatie, het zijn altijd dezelfde wandelpa
den die worden gebruikt. Of bij vakantie:
het is altijd een vast patroon, dezelfde
bestemming.
Heeft het ook nog iets te maken met es-
thethiek, een bepaald gevoel voor schoon
heid?
ZIJ: Natuurlijk, maar het hoeft niet persé.
Zeker niet als je over beeldende kunst
praat. Er zijn schilderijen waarvan je denkt:
dat is nou niet meteen mooi, maar zeker
wél waardevol. Het doet je op de een of
andere manier iets, daar gaat het om. "HIJ:
„Schoonheidsbeleving speelt zeker een rol,
maar dat is onbenoembaar. Het is er wel,
zeker." ZIJ: „Je kunt alleen maar afgaan op
persoonlijke voorkeuren. Er is geen voor
beeld in de moderne hedendaagse kunst.
Vroeger was het gemakkelijk toen moest
een schilderij aan bepaalde criteria voldoen
waarop je het kon beoordelen. Nu kun je
er alleen maar naar kijken zonder te weten
welke normen te moet hanteren. Ik moet
zelf ook vaak vreselijk lachen bij tentoon-
Zeeuws Tijdschrift 5
