Geraadpleegde bronnen
in getoond wordt, hoe iemand buiten
eenige ommegang met menschen, kan
komen tot de kennisse van zich zeiven,
en van God" ondertitelt de vertaling. De
eerder genoemde Staverman ziet hierin
overeenkomsten met ons verhaal en hij
beweert m.i. inziens terecht dat de
Zeeuwse schrijver het verhaal van deze
'natuurlijke wijsgeer' gekend moet heb
ben. In de Arabische versie gaat het om
een pasgeboren kind dat op een eiland
belandt en, temidden van allerlei dieren,
door een geit gezoogd wordt. Ook hij
komt tot de overtuiging dat er een
schepper is en verlangt door extase naar
eenwording met Hem. Staverman karak
teriseert het verhaal als volgt: "De Wal-
chersche Robinson is geschreven door
een bekwame hand. De stijl is helder, het
betoogende deel (het 4e en 5e boek is
zuiver filosofie) is beknopt en duidelijk.
Met groote liefde, vol poëzie, is de
omgang van Filopater met het kind
beschreven. Het verhaal loopt vlot en
wordt niet door afdwalingen onderbro
ken. Levendig is de beschrijving van de
slag bij Solebay. Ingelaschte vertellingen
komen, behalve één enkele van Filopa
ter, niet voor. Het begin van het boek is
van een heel anderen aard dan de twee
de helft." Geheel gunstig is zijn oordeel
overigens niet, want hij besluit zijn
bespreking aldus: "De groote fout van
het boek intusschen is het algeheele
gemis aan eenheid. Het overbodige ver
haal van Filopaters zuster en de veel te
lange geschiedenis van Robinsons ouders
vormen een te groote tegenstelling met
de rest. Hierin staat de Hai Ebn Yokdhan-
geschiedenis hooger. Daarom is het boek
evenmin een roman als een wetenschap
pelijk betoog en heeft het in geen van
beide hoedanigheden lezers kunnen vin
den."
P. J. Buijnsters, in zijn Imaginaire reisver
halen in Nederland gedurende de 18e
eeuw, noemt onze roman "Een ander
oorspronkelijk Nederlands reisverhaal dat
gemakkelijk uitsteekt boven de middel
matigheid". Verder prijst hij: "de auteur
doet lofwaardige pogingen om zijn hel
den meer te laten zijn dan houten lede
poppen. Hij wil niet alleen hun daden
maar ook hun gedachten en gevoelens
zichtbaar maken. Ik wijs bijv. op de
reflectie van Filopater na de schipbreuk
bij Ponedo de St. Po: 'Filopater was
naderhand van gedachten, dat zy allen
die toen (het schip te pletter sloeg), het
leven 'er hadden kunnen afbrengen,
indien zy niet voor hunne pakkagie te
bezorgt hadden geweest'. Dergelijke
psychologische trekjes ontbreken nage
noeg in onze andere imaginaire reisver
halen." Buijnsters wijst verder op het
door de inleider al gegeven zwaartepunt
van deze tendensroman dat duidelijk in
het vierde en vijfde boek ligt, waar God
te vinden en te kennen is uit het gescha
pene. Hij is het eens met Staverman dat
er overeenkomsten zijn met de West-
Arabische roman Hay Ebn Yokdhan van
Ibn Thophail.
In een uitgave uit 1988 getiteld Imagi
naire Reizen, schrijft Leonard de Vries
dat De Walcherse Robinson van de op
Robinson Crusoe geïnspireerde verhalen
verreweg de beste is en hij geeft een ver
korte versie in moderne spelling. De
Vries bewondert de logische bewijsvoe
ring tot het bestaan van God. Hij ziet
tekortkomingen in het beschrijven van
de manieren waarop Robinson overleeft
en ook de beschrijving van de natuur en
van avonturen is volgens hem te schets
matig en ongeorganiseerd. "Ondanks
tekortkomingen is De Walchersche
Robinson toch een prachtig boek, dat ver
boven de andere Nederlandse Robinsona
des uitsteekt. hoewel het boek nogal
wat onwaarschijnlijkheden bevat, komt
het toch zo overtuigend over dat men
bijna zou kunnen geloven dat het echt is
gebeurd." Juist dit laatste argument
geldt natuurlijk ook voor andere, en
moderne romans. Wat dit boek juist zo
interessant maakt, is zijn typisch 18e
eeuwse elementen waarbij de rede aan
het gevoel wordt gekoppeld, de religie
beredeneerd wordt en de wereld aan een
gedetailleerd onderzoek wordt blootge
steld. Dat er dan ook nog zoveel Neder
landse details in staan maakt het voor
Nederlanders, en speciaal voor Zeeuwen,
nog aantrekkelijker.
[anoniem] De Walchersche Robinson,
zynde een zeldzame, doch tevens ware
Geschiedenis, behelzende Deszelfs
Geboorte, op een onbekend Eiland:
Zeldzame Huishouding aldaar, buiten
eenige zamenleving, En wonderlyke Ver
lossing van hetzelve. Door hem zeiven
beschreven; En naar zyn eigen hand
schrift, nu voor de eerste reis in het licht
gebracht. Te Rotterdam, By Alardus van
Eyk, Boekverkooper op de Blaak, in
Noortwijk, 1752.
id. Te Rotterdam, Bij N. Cornel [ca.
1790]
id. in: Imaginaire Reizen. Ingeleid en
bewerkt door Leonard de Vries. Houten,
1988. Hoogtepunten van de 18de-
eeuwse Nederlandse romanliteratuur.
Broos, Ton J. 'Desert Island Dutch. Ima
ginary Voyages, Adventures and Robins
onades in the Low Countries', The Low
Countries. Rekkem, 1994, p.139-147.
Broos, Ton. Robinson Crusoe in the Low
Countries', Dutch Crossing, 23, 1984,
p.32-45.
Broos, Ton J., Anton Bossers and Jelle
Kingma (eds.) Robinson in the Old and
New Worlds. The Hague, 1992.
Buijnsters, P.J. 'Imaginaire reisverhalen in
Nederland gedurende de 18e eeuw',
Nederlandse Literatuur van de Achttien
de Eeuw. Veertien verkenningen.
Utrecht 1984, p. 7-35.
Ullrich, Herman. Robinson und Robinso
naden. Bibliographie, Geschichte, Kritik.
Weimar, 1898.
Staverman, Werner, H. Robinson Crusoe
in Nederland. Groningen, 1907.
Zeeuws Tijdschrift 25
