Twee Kloosterzandse deernen zoeken hun
geluk in de Oost
Dagboek van zusjes Lammens na 250 jaar uitgegeven.
Naar de Oost
Marijke Barend-van Haeften
Niet lang geleden werd een journaal
aangetroffen van twee vrouwen over
een reis vanuit Zeeland naar Batavia.
Het had ruim twee-en-een-halve eeuw
in een familie-archief gelegen voordat
het door de huidige eigenaresse aan de
openbaarheid werd prijsgegeven.1 Het
bleek interessant genoeg voor een uit
gave in de prestigieuze reeks journalen
van de Linschoten-Vereeniging. In het
bijna honderdjarig bestaan van die ver
eniging was nog geen reisverslag van de
hand van een vrouw verschenen. Ster
ker nog, uit de tijd van de Verenigde
Oost-Indische Compagnie (1602-1795)
zijn helemaal geen journalen bekend
van een vrouwelijke auteur over de reis
vanuit de Republiek naar de vestiging in
de Oost. Het aangetroffen journaal is
niet alleen in dat opzicht uniek, het is
ook nog goed geschreven. De zeker
voor vrouwen in die tijd bijna verplichte
bescheidenheidstopos aan het eind van
het dagboek was, achteraf gezien, hele
maal niet zo noodzakelijk.
Het journaal is geschreven door twee
Zeeuwse zusters, Maria Wilhelmina en
Johanna Susanna Lammens, die in 1736
in gezelschap van hun broer naar Indië
vertrokken. Mr. Pieter Willem Lammens
was als Raad van Justitie in het op één
na hoogste bestuurscollege van Batavia
benoemd en verdiende 200 gulden per
maand.2 Een aanzienlijk salaris in een
tijd waarin een matroos bij de VOC
maandelijks zo'n negen gulden gage
beurde. De drie, telgen uit een Axelse
burgemeestersfamilie, waren in 1709,
1711 en 1713 in Kloosterzande gebo
ren, met broer Pieter als middelste. Hun
moeder was drie weken na de geboorte
van Johanna, haar negende kind,
gestorven.
De zusters maakten de reis op de Adri-
chem, met z'n 850 ton een middenklas
ser onder de achttiende-eeuwse Oost-
Indiëvaarders. Eind maart 1736 liep het
schip onder schipper Jan van den Broek
uit Vlissingen in zee. Het voer in konvooi
met twee andere schepen die door de
Zeeuwse kamer van de VOC waren uit
gereed, de Coxhoorn en de
SijbekarspelDe schippers van beide
schepen waren afkomstig uit Zierikzee.
Aan boord van de Adrichem bevonden
zich 255 'koppen', bestaande uit solda
ten, handwerkslieden, passagiers en
zeelieden. Tot die laatste groep behoor
den veel Zeeuwen, vooral in de hogere
rangen.3 De opperstuurman bijvoor-
Journael gehouden door ons Maria Wilhelmina Lammens en Johanna Susanna Lammens uijtgevaren met
het edelen Comppagnie schip Adrighem. God verleen ons een goeden reijs Amen. Foto: F. André de la Porte.
26 Zeeuws Tijdschrift
