n
Walcheren 1943-1944
Van Ad Leijdekkers, die 'De Zêêuwse
taele is t'n mooisten van aolemaele!'
voordroeg waarmee vorig jaar de cd
'Liedjes van het Zeeuwse land' werd in
geluid, verschijnt de bloemlezing Leuke
diengen vó de ménsen (De Koperen Tuin in
samenwerking met de Vereniging Stad
en Lande van Schouwen-Duiveland,
fl7,90). Samensteller is de dialectkenner
Joop van Loo en Saskia Eggink verzorgde
de illustraties.
De op 27 juni 1975 overleden Ad
Leijdekkers verzorgde jarenlang 't
Zêêuwse 'oekje' in de Zierikzeesche
Nieuwsbode. Hij schreef over dingen die
hij had meegemaakt, met een beschou
wend oog. "Zo nu en dan", zo vertelt hij
in een van zijn verhalen, "sta ik op de
planken. Niet als comediant of toneel
speler, maar dan lees ik voor - om het
maar eens deftig te zeggen - uit eigen
werk. Meer dan een tafel en een stoel,
een glaasje water en eventueel een mi
crofoon heb ik niet nodig. Ik voer de
mensen mee naar het verleden, hun
jeugd. Dat geeft ouderen een feest van
herkenning. Maar jonge mensen voelen
zich er ook door aangesproken, omdat
het over hun wortels gaat."
Fotoverkenningen en
bombardementen
Paul Crucq schreef Walcheren 1943-
1944, fotoverkenningen en bombarde
menten (De Koperen Tuin, geb.f 49,90).
Voorafgaande aan de landing van de Ge
allieerde troepen om Walcheren te be
vrijden, werden de Duitse batterijen ge
bombardeerd en de dijken van
Walcheren gebroken om het eiland onder
water te zetten. De landingstroepen le
den echter zware verliezen, omdat de
Geallieerde legerleiding deze operatie te
weinig prioriteit had gegeven. Onnodig,
omdat fotoverkenningsvliegtuigen de
Duitse posities tot in details in kaart had
den gebracht. Maar de bombardementen
waren onvoldoende om de Duitse batte
rijen naar behoren uit te schakelen. De
landing bij Westkapelle zou zelfs mislukt
zijn, als het toeval geen handje had ge
holpen. De Duitse batterijen richtten
zich op de ondersteuningsschepen in
plaats van de landingsvaartuigen en vier
artilleriestellingen verstomden, toen ze
zonder munitie kwamen te zitten. Aldus
een van de conclusies van Paul Crucq in
'Walcheren 1943-1944'.
De schrijver breekt in zijn boek een lans
voor degenen die het fotoverkennings-
werk verrichtten. Hij constateert dat in
de regel de piloten van jachtvliegtuigen
en de bemanningen van de bommenwer
pers sterker tot de verbeelding spreken
dan de piloten van de fotoverkennings
vliegtuigen. Ze hebben echter zeer be
langrijk werk verricht en verdienen daar
voor de erkenning die hen toekomt.
Om luchtaanvallen te kunnen plannen en
uitvoeren, was het voor de legerleiding
en de bemanning van bommenwerpers
noodzakelijk gedetailleerde informatie te
hebben van de te bombarderen doelen
en hun ligging. Er werden vanuit speciale
fotoverkenningsvliegtuigen opnamen ge
maakt voorafgaande aan de bombarde
menten, om voor de bommenwerpers de
doelen te kunnen bepalen. Maar ook tij
dens en na de acties werd er gefotogra
feerd. Deze foto's dienden om het resul
taat van de aanval in beeld te brengen en
nieuwe bombardementen voor te berei
den.
Honderdduizenden van deze foto's wor
den in Engeland en Amerika nog steeds
in archieven bewaard. Historicus Paul
Crucq uit Middelburg is door dit mate-
■B
Fotoverkenning bombardementen
•Alone above all'
riaal gefascineerd geraakt en het resul
taat van zijn speurwerk legde hij vast in
'Walcheren 1943-1944, fotoverkenning
en bombardementen'. De auteur legt
daarin uit hoe en waarom de foto's wer
den gemaakt en beschrijft vervolgens
chronologisch de luchtstrijd om
Walcheren in het brede kader van de Ge
allieerde strategie.
Om Walcheren in te nemen werd Opera
tie Infatuate uitgevoerd. Deze was on
derdeel van het plan om de Schelde-
mond vrij te maken, waardoor de haven
van Antwerpen in gebruik kon worden
genomen voor de bevoorrading van de
legers die oprukten in de richting van
Duitsland. Het boek is rijk geïllustreerd
met luchtfoto's en op een extra groot
formaat, om ze goed tot hun recht te
doen komen. Van iedere stad en elk dorp
op Walcheren is tenminste één foto op
genomen en ook wordt in beeld ge
bracht de gehele kustlijn van het eiland,
dat met de vele bunkers en andere
verdedigingswerken door de Duitsers in
een fort was veranderd. Daarnaast zijn er
ook foto's te zien, die schuin naar bene
den zijn genomen, zoals een aantal op
namen van de Sloedam, waarop de vele
bomkraters goed te zien zijn. Tot slot
doen in 'Walcheren 1943-1944' piloten
en andere bemanningsleden persoonlijk
verslag van luchtgevechten, foto
verkenningsvluchten en bombardemen
ten.
Ons Zeeland op cd-rom
Ad Weststrate, die eerder een cd-rom uit
gaf met enkele duizenden ansichten van
vooroorlogs Zeeland, is samensteller van
een nieuwe cd-rom: Ons Zeeland 1927 (De
Koperen Tuin, ƒ24,90), met bijna duizend
foto's en zo'n vijfhonderd pagina's tekst
van het gelijknamige tijdschrift Ons Zee
land.
Nu '1927' is uitgekomen, werkt Ad
Weststrate aan de volgende jaargang,
'1928'. Levendig is het beeldmateriaal, zo
als van de plek in Yerseke waar de moord
op een vader van tien kinderen plaatsvond
en de indrukwekkende begrafenisstoet in
het dorp, de bruiloft en de 71-jarige Pieter
Schout en de 79-jarige Pieternella van de
Broek uit Koudekerke, de brand in de
Zierikzeese sigarenfabriek Borneo. Het zijn
enkele nieuwsfeiten uit het jaar 1927.
Ook legde de fotograaf van Ons Zeeland
vast, dat er in Bath een haai was aange
spoeld en in Sluis was hij getuige van de
ingebruikname van de nieuwe katholieke
kerk. Hij bezocht bekende plekjes in de
steden en dorpen om ze op de gevoelige
plaat vast te leggen, zoals de kerk en het
stadhuis van Veere en de abdij van Middel
burg. Maar hij fotografeerde ook schilder
achtige achterafstraatjes. Hij bracht het
suikerzoete villa-complex Zorgvliet in
Ellewoutsdijk in beeld en de 's avonds ver
lichte Gentsepoort in Hulst.
In Middelburg zag hij hoe er in het dok
werd gewerkt aan De Ruyter, waarvan de
masten hoog boven de huizen uitstaken.
De meeste opnamen zijn veel levendiger
dan oude ansichten, omdat het dagelijks
leven in beeld is gebracht, en de reporta
ges zijn natuurlijk ook interessant. Er werd
in 1927 blijkbaar volop gewerkt aan we
gen, dijken en bruggen, zoals bij voorbeeld
de bouw van de Thoolse brug over de Een
dracht. Er werd geheid om de fundering
van de brug aan te leggen, maar er moes
ten ook huizen voor worden gesloopt en
tegelijkertijd werd er riolering aangelegd.
Bij de foto's staat geschreven: "Het oude
Tholen ondergaat wel een algeheele verbe
tering." Het is bij elkaar slechts een kleine
greep uit de vele reportages in de jaargang
1927 van Ons Zeeland.
