JAN J.B. KUIPERS Zilt en zoet. Spo
ren van watergebruik in Zeeland.
Provincie Zeeland, Middelburg 1997.
ISBN 90-71565-49-1, 100 blz., 7,50.
Het vijfde deeltje in de reeks cultuurhis
torische uitgaven van de provincie Zee
land gaat, onder de titel Zilt en zoet, over
de dagelijkse omgang van de Zeeuwen
met het water, over de archeologische,
historische en landschappelijke sporen
daarvan in Zeeland. Achtereenvolgens
komen aan de orde: 'Water als levens
middel' (pompen, putten, waterleiding,
het water voor de dieren, volksgeloof en
volksverhalen), 'Water als verkeersmid
del' (varen binnen en tussen de eilanden,
havens, scheepstypen en werven) en
'Water als verdedigingsmiddel' (grachten,
forten, waterlinies, inundaties). Ook dit
deeltje voldoet ruimschoots aan de
criteria voor deze reeks uitgaven: uit
gaan van de laatste beschikbare gege
vens, wetenschappelijk onderbouwd en
toegankelijk voor een groot publiek.
Simpel en compact, instructief, met veel
feiten en wetenswaardigheden. Meer
dan zestig illustraties, een register en
een literatuuropgave sieren dit boekje.
W.P DE KAM Een toekomst vol van
het verleden. 1997. Doctoraalscriptie
Open Universiteit, Cultuur
wetenschappen. Aanwezig in het
Zeeuws Documentatie Centrum.
Deze scriptie gaat over het publieke
debat bij de totstandkoming van 'oorlogs
monumenten'. De auteur schrijft in zijn
Inleiding: 'Kennis over de thema's van
discussie en verschuivingen binnen die
discussie die door tijdsverloop plaatsvin
den draagt bij aan het inzicht in de func
tie van monumenten.' en 'Het inzicht in
de functie van monumenten kan bijdra
gen aan de uitdaging en opgave om ook
in de toekomst het idee van vrijheid in de
directe leef- en werkomgeving inhoud en
vorm (door middel van kunstuitingen) te
geven.' De auteur heeft het accent gelegd
op het publieke debat bij monumenten
die stof deden opwaaien en recent tot
stand zijn gekomen. Immers, zo betoogt
De Kam, monumenten die verwijzen naar
gebeurtenissen die al enige tijd geleden
hebben plaatsgevonden, laten het beste
de betekenis zien die aan deze tijd wordt
gegeven. In zijn studie neemt hij als
locatie-keuzes Soest, Eemnes, Walcheren
en Denekamp. Van Walcheren passeren vijf
monumenten de revue: op de
Oostwatering te Veere (David van de Kop),
op het strandje bij Ritthem (Steef
Roothaan), Nollestrand Vlissingen (Mari
Boeyen), Westkapelle (Rudi van de Wint)
en Middelburg (Gudmunsson). Bij de
bespreking van deze laatste oorlogs
monumenten komen onder andere aan
de orde: de initiatiefnemer (dr M.C.
Verburg), motieven en functies van de
monumenten, keuze van, opdracht aan
en persoon van de kunstenaars, reacties
op de monumenten, kosten en financie
ring. Het is een beschrijvende, inventari
serende en analyserende studie. Maar de
auteur presenteert ook cultuur- en
kunstfilosofische beschouwingen, met
name over communicatie, relativering en
interactiviteit; culminerend in het laatste
hoofstuk over de mogelijkheden tot
verwerking van het verleden in de toe
komst. Hij sluit af met de zin: 'Op reis
naar een toekomst vol van het verleden
valt er, naar ik hoop en verwacht, nog
veel monumentaals te beleven.'
PJ POLLEMANS
DWANGARBEIDER
IN DUITSLAND 1943-1945
lütgovenj DuenocK. Kloosterzande
P.J. POLLEMANS Dwangarbeider in
Duitsland 1943-1945. Uitgeverij
Duerinck, Kloosterzande 1997.
72 blz., geïll., 17,50.
Dit kleine boekje lees je met gemengde
gevoelens, maar vergeet je niet zo gauw.
Pollemans, in 1943 een eenvoudige,
katholieke jongen van twintig, geboren
en getogen in Oude Tonge, beschrijft zijn
herinneringen aan twee jaar
(dwangarbeiders)verblijf in Duitsland
(Riisselsheim en Wetzlar, 1943-1945). Hij
verhaalt over de verschrikkelijke dingen
die hij meemaakte (bombardementen,
liquidaties, vernederingen, eenzaamheid
en ziekte), die hij nauwelijks kon ver
werken, maar als in een droom door
stond, vasthoudend aan zijn braafheid
en denkend aan het meisje dat hij in
Nederland had achtergelaten. Het is het
ooggetuige verslag van een naïeve, nog
niet volwassen jongeman aan wie iets
overkomt. Na de oorlog terug thuis,
komt de geest uit de fles, hij merkt de
'littekens' van zijn herinneringen die
nooit meer gevoelloos zullen worden.
De twee jaren van intense registratie die
hij heeft doorleefd met behulp van
illusies, eindigen met een verwoestende
desillusie. Het leven na zijn thuiskomst
is niet zoals hij zich dat had voorgesteld
en hij beseft wat hem is overkomen. Hij
is beschadigd voor het leven, wat na
tuurlijk alleen maar kan als je deugt: 'Nu,
ruim vijftig jaar later, is alles er nog en ze
zijn er nog allemaal, bijna dagelijks, ik
bedoel vooral 's nachts.' 'Het is een
deel van mijn leven geworden dat bij me
hoort, zoals mijn ouders en broers, mijn
vrouw en kinderen en kleinkinderen.'
Pollemans berust in de werkelijkheid,
maar niet zonder een scherp spoor van
bitterheid.
PROVINCIE ZEELAND Nieuwsbrief
Archeologie.
Nummer 2 van deze nieuwsbrief, maart
1998, telt acht pagina's op A 4-formaat
en bevat een groot aantal korte berich
ten, deels met een illustratie, afgesloten
door een Literatuursignalement. Aan
deze interessante en springlevende
Nieuwsbrief Archeologie 2 wordt onder
andere medewerking verleend door
Provinciaal Archeologisch Centrum
Zeeland, ROB en Archeologische Werkge
meenschap voor Nederland, afdeling
Zeeland met nieuws en wetenswaar
digheden. Voor de mogelijkheid van een
gratis abonnement (vier nummers per
jaar) kan men contact opnemen met het
secretariaat van de Afdeling Voorlichting
van de provincie (0118-631394/631396).
Provinciale almanak voor Zeeland
1998-1999. Suurland Falkplan bv.
Eindhoven 1998.
ISBN 90-354-1485-3, 192 blz., 32,50.
Deze door de uitgever en verscheidene
instanties samengestelde almanak geeft,
zoals de CvK Van Gelder in zijn voor
woord zegt, een zo compleet mogelijk
beeld van de in Zeeland werkzame
overheidsinstanties, alsmede maatschap
pelijke - en vrijwilligersorganisaties die
provinciaal en regionaal actief zijn. Niet
alleen door te bladeren, maar sneller
door de inhoudsopgave en het tref
woordenregister te raadplegen, kan men
hier terecht voor het vinden van duizen
den gegevens, namen en zaken, hoewel
er, terecht, geen namenregister is. Droge
lectuur, maar voor velen onontbeerlijk
om iets te vinden of snel op te zoeken.
34 Zeeuws Tijdschrift
