nooit de mystiek van den waringin? 'Op een Indisch
doek moeten klapperboomen en sawah's voorkomen'.
Hoe vaak wordt ons dit niet als een zacht verwijt toege
voegd! Ik geef evenwel alle klappers en sawah's voor
één Indischen woudreus. Zeker, ik heb onnoemlijk veel
klappers en sawah's op het doek gebracht ook een
schilder moet op stuk van zaken leven en geld verdie
nen), maar nu de moeilijkste jaren voor mij voorbij zijn,
schilder ik bij voorkeur oude, ongerepte boomen in hun
omgeving, inlandsche kerkhoven, heilige plekken.
Daar ben ik zoowaar reeds in de onbescheiden fout
gevallen, voor welke ik in mijn aanhef vreesde. Ik zie
evenwel geen kans, deze onbescheidenheid geheel te
vermijden, wijl ik 't nog even moet hebben over den
Indischen schilder in zijn verhouding tot pers en pu
bliek. Sprak ik zooeven over moeilijke jaren, dan was ik
niet billik.
Werkelijk moeilijk door te worstelen jaren, zooals
de meeste collega's in Europa moeten doormaken, kent
de Indische schilder niet, als hij pers en publiek van zijn
ernstig pogen weet te overtuigen.
Ik heb vijftien jaren lang in Indië geschilderd en nu
ik zachtjes aan over ga denken, om het oude werelddeel
weer op te zoeken, denk ik dankbaar terug aan de har
telijkheid, welke ik vaak ondervond van de Indische
pers en het Indisch publiek.' (W. Imandt)
In 1926 kwam hij terug naar Nederland, redelijk
kapitaalkrachtig. Hij vestigde zich op enige kilometers
afstand van zijn geboorteplaats in het Vlaamse St. Gilles
Waas in een huis dat hij toepasselijk Insulinde noemde.
Slotopmerkingen
Willem zou nog meer dan veertig jaar blijven leven
waarvan ik hier heel summier de voornaamste gebeurte
nissen schets. Hij bleef tien jaar in St. Gilles Waas wo
nen en stond in die tijd in contact met kunstenaars in
Vlaanderen en Zeeland. De oorlogsdreiging en waar
schijnlijk ook een portie heimwee deden hem in 1936
besluiten met zijn gezin terug te keren naar Indonesië,
temeer ook omdat vier van zijn zoons er in de cultures
werkten. Hij vestigde zich in Malang en deed in 1938
aan de Wilhelmina jubileumtentoonstelling in Batavia
mee. Zijn werken bleven goed verkopen maar zijn roem
taande toch wel. Hoewel hij de oorlog in Europa wist te
ontsnappen, overviel die hem in Indonesië. Hij werd in
een Jappenkamp in Moentilan geïnterneerd en zijn
zonen werkten aan de Birma spoorweg. Alle gezinsle
den overleefden de oorlog en per 'Sloterdijk' keerden ze
naar Nederland terug waar ze in mei 1946 de verwoes
ting die de Tweede Wereldoorlog in het moederland had
aangericht konden aanschouwen. Ze vestigden zich in
Den Haag net als vele andere gerepatrieerden. Imandt
verhuisde nog vijf keer binnen Den Haag en in 1967
overleed hij verguisd en vergeten.
In de nieuwsbrief van het Koninlijk Instituut voor de
Tropen (KIT Newsletter 14) las ik onlangs: 'In recent
years paintings of the former Dutch East Indies have
been increasingly in the spotlight. They are appreciated
as works of art and as representations of a mutual
cultural influence As such they are a rich source for
study Imandt is daar een bewijs voor en wie een
schilderij van hem wil zien kan daarvoor tot 3 januari
1999 in het Tropenmuseum in Amsterdam terecht. Tot
die datum loopt de tentoonstelling 'Colonial painting in
the Dutch East Indies'.
Literatuur
Altena, Bert, 'Kerk en samenleving in Zeeland in de ne
gentiende eeuw', Zeeuws Tijdschrift 40 (1990) 1, 19-27.
Daele, R. van, Fluimte en Naamgeving in Van den Vos
Reynaerde, Gent 1994.
Everaard, J.A., Kerkelijke Geschiedenis van Sint Jansteen,
Breda 1942.
Gedenkboek Nederlandsch-lndische Kunstkring 25 jaar,
Batavia 1927.
Gelder, Roelof van, 'Verzonnen Vergezichten', NRC
Handelsblad (Cultureel Supplement) van 22 december
1995.
Groeneboer, Kees, Weg tot het Westen. Het Nederlands
voor Indië 1600-1950, Leiden: KITLV Uitgeverij 1993.
Haks en Maris (eds), Lexicon of Foreign Artists who
Visualized Indonesia (1600 - 1950), Utrecht Gert Jan
Bestebreurtje 1995.
Loos-Haaxman, J. de. Verlaat Rapport Indië. Drie eeuwen
Westerse schilders, tekenaars, grafici, zilversmeden en
kunstnijveren in Nederlandsch-lndië, Den Haag: Mouton
en Co 1968.
Pictures from the tropics: paintings by Western artists
during the colonial period in Indonesia, Amsterdam: KIT
Press 1998.
Termorshuizen, Gerard (ed.), Batavia-Amsterdam. Een
reisschets door P.A. Daum, Amsterdam: Nijgh Van
Ditmar, 1989.
Terwen-de Loos, J., Het Nederlands Koloniale Meubel,
Franeker: Uitgeverij T. Wever B.V. 1985.
Wintle, Michael, Zeeland and the Churches: Religion and
Society in the Province of Zeeland In the nineteenth
Century, Middelburg 1988.
Wintle, Michael, 'Repliek op kerk en samenleving in Zee-
land in de negentiende eeuw', Zeeuws Tijdschrift 40
(1990) 1, 29-30.
Dankbetuiging en verantwoording
Met dank aan Willy Leijnse, Rinus Westerweele, J. Prince,
Jo en Walter van Duyse, de heer en mevrouw Marin, de
heer en mevrouw Pr. Zwartelé en mevrouw A. Verhelst.
De auteur werkt aan een monografie over de schilder. Dit
artikel is tevens bedoeld om reactie uit te lokken van
eventuele bezitters van schilderijen. Deze kunnen reage
ren door een bericht te sturen naar het in het colofon
vermelde adres van de redactie.
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van documenten uit
het Algemeen Rijksarchief in Den Haag en de gemeente
archieven van Hulst en Den Haag.
Zeeuws Tijdschrift 23
