reeks met het houtgewas, die 'de verwondering van
menigen Zuidelijken en Noordelijken broeder opwekte,
toen nu zoowel als later, de blikken werden getroffen door
grootsche lanen, tusschen wier gebladerte de middagzon
zoo betooverend haar gouddroppelen schitteren'.
De ontvangst op het schitterend gelegen Overduin in
de bossen bij Oostkapelle was overweldigend. Altorffer,
boekdrukker te Middelburg en de congrespenningmeester,
deed een lyrisch verslag onder de titel Op Overduin het
licht zien. Gastheer, gastvrouw en de dochters bedienen
de bezoekers bij een fantastische 'ochtendmaaltijd' onder
de bomen. De bezoekers worden rondgeleid in de tuin
met onder meer agaves, in het landhuis bewonderen zij
in drie kamers de Cats-verzameling. En dan is het tijd
verder te gaan. Naar Westhove waar de kasteelheer, jonk
heer mr. J.P. Boddaert met een verkwikking de gasten
begroet. Vervolgens gaat de stoet naar Domburg waar
vanaf het Badhotel, na een muzikaal welkom - een wan
deling naar het strand wordt gemaakt. De maaltijd - 'een
nanoendisch' - wordt genoten in het Badhotel te Domburg
en in het Schuttershof. Er zijn twee bronnen die ronduit
spreken van het slechte eten. Altorffer, altijd positief:
'Over het middagmaal zal ik kort zijn. Zooals vroeger ook
geschied was, moest hier grootendeels het intellectuele
veel van materieele tekortkomingen vergoeden. En dat
geschiedde dan trouwens ook in die mate. 't Herinnerde
sommigen aan 't Middelburgsche feestbanket.' En die
onbekende Plinius zegt dat 'men te Domburg een maal
tijd kreeg, die in slechtheid wedijverde met het feestmaal
van den vorigen dag.'
Terug in de richting van de Lange Jan zijn er liederen
gezongen, ook Vlaamse, 'eigenaardig in den stillen avond
stond'. Beets zorgde nog voor een prachtig dankrijm ten
afscheid, op de Markt. Maar laten we niet vergeten dat het
gezelschap 'pleisterde' in Serooskerke, naar aloud gebruik
in de herberg naast de kerk, 'bij Maatje Sturm, wier naam
aan de plaats verbonden schijnt, ook al heeft zij die reeds
lang voor anderen ingeruimd.' In Middelburg wachtte in
'de handele handboog' wederom een concert en tot onze
verrassing een heus bal. Het duurde tot de kleine uurtjes,
in de vroegen morgen staat er letterlijk.
In goede verstandhouding
Zaterdag 7 september vertrokken de meeste congres
gangers. Het moet weer druk geweest zijn op het station.
Er klinkt nog 'een afscheidsgroet, uit vol gemoed' op rijm
en terwijl de trein wegstoomt, werd uit de rijtuigen ver
nomen: 'Vaartwel, Tot weerziens.'
Natuurlijk is er op en rond het congres nog veel meer
dat we niet echt weten maar uit kleine opmerkingen in
brochures en verslagen kunnen vermoeden. Wat was er
met de jas van Henri Conscience bijvoorbeeld en het kopje
thee van mevrouw Kleine, met een of andere witte hoed,
en wie was de man met de witte uiteinden? 'Zo menig
kluchtig intermezzo', om de woorden van een verslag-
schrijver te gebruiken, is niet meer te reconstrueren.
Vanzelfsprekend is op het congres uitvoerig gedeli
bereerd over taal en letteren, de culturele verhouding
met Duitsland in deze tijd van oorlog. En nog veel meer,
maar voor déze reconstructie van die septemberdagen mag
volstaan worden met de woorden van congresbezoeker
Plinius Tertius: 'Vraagt men naar de resultaten van dit
congres? Voor de kennis, de veredeling en de uitbreiding
van onze taal zullen ze luttel zijn. Misschien zal het toch
wel enkele vruchten ook op dit gebied afwerpen, maar
dan in allen gevalle slechts zijdelings.'
Nou ja, dat geldt wellicht voor (bijna) alle vergaderin
gen en congressen, maar 'bijeenkomsten als dit congres
bevorderen de goede verstandhouding', zegt onze Plinius.
En dat is natuurlijk niet niks.
Literatuur
J.C. Altorffer, Op 'Overduin'. Herinneringen van een congreslid
aan den zesden september 1872.
J.C. Altorffer. Uit de congresdagen. Middelburg 2-6 Septmeber
1872.
Driel, L. van J. Noordegraaf. De Vries ei Te Winkel. Een
duografie. Den Haag: SDU Antwerpen: Standaard Uitgeverij.
Feestwijzer. XIIlle Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres,
te hoiuden te Middelburg den 3, 4 en 5 September 1872.
Handelingen van het xne. Nederlandsch Taal- en Letterkundig
congres, gehouden te Middelburg, den 3, 4 en 5 September 1872.
Middelburg: J.C. W. Altorffer. 1873.
Heestermans, Hans, Het WNT en de Taal- en Letterkundige
Congressen. In: De negentiende eeuw 5, 72-85.
Herinnering aan het XIIe Nederl. taal- en letterkundig congres.
Overgenomen uit de Nieuwe Middelburgsche Courant van 11
September 1872.
Plinius Tertius, Het XIIde Nederlandsch Taal- en Letterkundig
congres, te Middelburg gehouden den f€r! en September
1872. [Overgedrukt uit Het Leeskabinet].
Pekelharing, K.R. Twee feestdronken. 22 April 1873. I. Aan den
heer Voorzitter van het XIIC Nederlandsch taal- en letterkundig con
gres. II. Aan den heer Secretaris van genoemd congres.
Programma van het XIIde Nederlandsch Taal- en Letterkundig
Congres. Middelburg 1872
Schaepman, H.J.A.M. Uit de congresdagen.
Illustraties zijn afkomstig uit de fotocollectie van het Gemeente
archief van Middelburg. Volgens catalogusgegevens e.d. zijn alle
foto's uit de periode 1865-1890.
n Zeeuws Tijdschrift 1/99
