voorzieningen gevormd langs een belangrijke vervoersas)
zetten immers de toon van het landelijk beleid. De dichtst
bij Zeeland gelegen corridor loopt langs de as van Rotter
dam naar Antwerpen, via Moerdijk, Roosendaal en
Bergen op Zoom. Daar wordt de werkgelegenheid, de
bedrijvigheid naar toe getrokken, daar zoeft straks de
hoge snelheidstrein. Ook de noordelijke provincies van
het land liggen buiten de Europese corridors. Desalniet
temin vindt de landelijke overheid die regio belangrijk
genoeg om daar de stedelijkheid verder te ontwikkelen.
'Verdelende rechtvaardigheid'
In het verleden heeft Zeeland veel voorzieningen in de
provincie kunnen houden juist met een beroep op haar
perifere ligging, haar uitgestrektheid, dunbevolkte karak
ter en vaak moeilijk bereikbare gebieden. Het overheers
ende plattelandskarakter van de provincie en de relaties
tussen de verschillende overheden heeft daarbij de pro
vincie de afgelopen jaren gedwongen tot een beleid van
'verdelende rechtvaardigheid'. Dit betekent zoveel moge
lijk en zo eerlijk mogelijke spreiding van voorzieningen.
Dit heeft gewerkt als tegenwicht tegen de leegloop van
het platteland. Voorzieningen konden worden behouden
waar ze elders onder vrijwel gelijke omstandigheden ver
dwenen. Een studie van de Provincie Zeeland toonde aan
dat in 1996 nog in vrijwel alle kleine kernen een aantal
basisvoorzieningen aanwezig waren. In die zin is de leef
baarheid van het platteland in Zeeland op hoog niveau
kunnen blijven. De toegenomen mobiliteit van mensen
maakt ver doorgevoerde spreiding echter minder nood
zakelijk. Wanneer de dominante maatschappelijke ont
wikkeling van schaalvergroting almaar doorzet en het
steeds moeilijker wordt belangrijke voorzieningen te
behouden, dreigt dit beleid zelfs een averechtse werking
te krijgen.
Braindrain
In Zeeland is er sprake van scheefgroei. Scheefgroei die
op zichzelf misschien nog van weinig betekenis is, maar
in samenhang en in het licht van maatschappelijke ont
wikkelingen als schaalvergroting en informatisering, een
grote uitwerking heeft op de positie van de provincie in
het Europa van de volgende eeuw.
Door de eilandenstructuur zijn de dorpen in Zeeland
relatief laat hun ruimtelijke isolement ontstegen. Er is een
geringe arbeidsmobiliteit in een veelal nog 'eilandelijk'
georganiseerde arbeidsmarkt. De structuur van Zeeland
is ook verantwoordelijk voor een zogenoemde eilanden
cultuur. De bevolking heeft veel aandacht voor het eigene,
het lokale.
Zeeland is de meest vergrijsde provincie van Neder
land. Op zichzelf is dit weinig problematisch en in Euro
pees perspectief niet eens opvallend. Landen als Italië en
Frankrijk zijn veel meer vergrijsd. Vergrijzing die mede
ontstaat doordat een deel van de jeugd de provincie ver
laat vanwege studie of werk. In Zeeland is immers geen
universiteit. Hierdoor zijn er met name minder 19- tot
24-jarigen dan elders in het land. In de afgelopen tien jaar
heeft het 'tekort' zich verbreed. In 1998 zijn het zowel de
twintigers als dertigers die we relatief minder in Zeeland
aantreffen. De flexibeler wordende arbeidsverhoudingen
maken het vermoedelijk ook minder aantrekkelijk om
na de studie direct terug te keren naar Zeeland. Jonge
mensen die aan het begin van hun carrière staan en nog
veelvuldig van baan verwisselen, zijn minder geneigd om
te verhuizen naar landelijke gebieden. Zeker als zij ook
nog een partner hebben, want dan praat je al snel over
het vinden van anderhalve baan. In het centraal stede
lijk gebied van Nederland zijn meer en betere banen
beschikbaar. Zeeland heeft dus duidelijk te maken met
een braindrain.
Voor mensen die al wat verder in hun loopbaan zijn
gevorderd, is het verkrijgen van een vaste baan in een
mooie en goedkope woonomgeving aantrekkelijk. De in
stroom van inwoners uit de andere delen van het land
bestaat dan ook voor een onevenredig groot deel uit
mensen van gevorderde leeftijd. Het zijn vooral de pen
sioenmigranten en ook steeds meer mensen die in de
nadagen of aan het eind van hun loopbaan kiezen voor
de rust en ruimte die Zeeland hen biedt. Binnen de
Zeeuwse beroepsbevolking treffen we meer en meer
mensen aan die zodanig gevorderd zijn in hun loopbaan
dat zij hun stek hebben gevonden. Ook hierdoor vindt er
relatief weinig doorstroom op de Zeeuwse arbeidsmarkt
plaats.
Wat betreft arbeidsmarkt en bedrijvigheid in Zeeland
is er een ontwikkeling gaande die wijst op verder uitbrei
ding van kapitaalintensieve activiteiten. Zeeuws-Vlaanderen
is door de aanwezigheid van de chemie zelfs een van de
regio's van Nederland met het hoogste bruto regionaal
product per inwoner. De groei van de werkgelegenheid in
Nederland zit echter vooral in kennisintensieve activitei
ten. En die vind je in Zeeland relatief weinig, er zijn wei
nig kantoorkolossen. Kennistoeleverende bedrijven heb
ben minder de neiging zich bij hun klanten te vestigen;
4 Zeeuws Tijdschrift 2/99
