Gelukkig kon ik bij mijn opdrachtgever om de hoek in
de Spanjaardstraat overnachten. Tijdens het congres 'VOC
en cultuur' sprak Frank Lequin destijds de legendarische
woorden: 'De VOC was van kathedrale importantie'. Tot
op de dag van vandaag heb ik niet goed begrepen wat hij
daarmee bedoelde.
In die tijd maakte ik kennis met het schier oneindige
archief van de Rekenkamer van de Staten van Zeeland.
Tijdens de Opstand tegen de koning van Spanje betrok
ken de Staten van Zeeland het Abdijcomplex. De histo
ricus mag zich met deze keus gelukkig prijzen. De schier
onmetelijke zolders van de abdij herbergden de archie
ven van de Staten van Zeeland. De zolders waren zo
groot, dat ze het complete archief van de Rekenkamer
met rekeningen en bijbehorende bijlagen, die elders in
het land wegens ruimtegebrek direct werden wegge
gooid, konden herbergen. Toen in de negentiende eeuw
de zolders werden opgeruimd, was het eenvoudiger
om de papieren te laten liggen, dan weg te gooien. De
(gebroken) liassen (pak aaneengeregen papieren) van
de acquitten (bijlagen) werden toen wel tussen olmen
houten borden verpakt. En zo is een archief voor de
Zeeuwse geschiedenis bewaard gebleven met nog bijna
ongekende mogelijkheden.
Onvergetelijk zijn de maandagen op de studiezaal, toen
onder leiding van jonkheer dr. mr. G.F. Sandberg, oud
chartermeester van het Rijksarchief, een clubje van oude
re dames en heren van het eerbiedwaardige Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen onderzoek
deed naar de geschiedenis van het Genootschap. Onder
druk gekeuvel en het nuttigen van een kopje koffie raad
pleegden zij de archiefstukken.
In die tijd bezocht ik gedurende de zomermaanden
het archief van de gemeente Veere. In de maanden juli
en augustus reed er 's ochtends een extra bus, zodat je
op een redelijke tijd in Veere kon aankomen. Je moest
wel een afspraak maken met gemeentearchivaris P. Blom.
Het was nooit druk in het archief, één kamer in het stati
ge stadhuis. Tussen de middag nuttigde ik mijn lunch,
al kijkende naar de overwegend Duitse toeristen die het
stadje aandeden. Gevestigd in het oude raadhuis, had
Veere het mooiste archief van Walcheren.
Bij toeval ontdekte ik dat ook Arnemuiden nog een
archief bezat, dat vanaf 1572 min of meer compleet
bewaard is. Wegens het moedige verzet tegen de koning
van Spanje beloonde Willem van Oranje de burgers van
Arnemuiden door het plaatsje tot 'smalstad' te verheffen.
Het kreeg in 1574 niet alleen een eigen bestuur, maar
werd ook bevrijd van alle 'keuren, ordonnantiën en
jurisdictie' van de stad Middelburg. Bij aankomst in het
gemeentehuis werd de kluis met het archief voor me
geopend, wees de ambtenaar het kopieerapparaat aan en
kon ik rustig mijn gang gaan. Een klein paradijs.
Na een kleine vierhonderd jaar heeft Middelburg
Arnemuiden opgeslokt. Medio jaren negentig vond de
gemeentelijke herindeling op Walcheren plaats, waardoor
Arnemuiden bij de gemeente Middelburg werd gevoegd
en het archief van Arnemuiden werd overgedragen aan
Middelburg. Voor Middelburg een uitkomst. Bij het bom
bardement van 17 mei 1940 was het stadsarchief in rook
opgegaan. Eindelijk had archivaris drs. P.W. Sijnke weer
een oud-archief in beheer.
Met de komst van het Zeeuws Archief is dit alles ver
leden tijd.
Een nieuw gebouw
In april 1997 sloot de Rijksarchiefdienst een cultuurcon
venant met de gemeenten Middelburg en Veere, om tot
een fusie te komen van het Rijksarchief in Zeeland (RAZ),
het Gemeentearchief Middelburg en het Gemeentearchief
Veere. De locatie zou het monumentale Van de Perrehuis
aan het Hofplein te Middelburg worden, waar voorheen
de rechtbank was gevestigd, op een steenworp afstand
van de Sint Pieterstraat, waar het RAZ zich tot op heden
bevindt.
Het huis behoorde in de achttiende eeuw toe aan
mr. Johan Adriaan van de Perre (1738 -1790), heer van
Nieuwerve en Welzinge. Een telg uit een deftige, maar
niet zo rijke, Middelburgse regentenfamilie. Hij huwde
in 1760 de schatrijke Jacoba van de Brande van de
Middelburgse raad Johan Pieter van de Brande en Maria
van Reijgersberg. In de jaren daarna maakte hij als kies
heer, raad en schepen opgang in de magistratuur van
zijn geboortestad. Op 29-jarige leeftijd werd hij benoemd
tot vertegenwoordiger van de Eerste Edele (de prins van
Oranje) in de Staten van Zeeland en Gecommitteerde
Raden.
Mogelijk na zijn huwelijk met Jacoba verwierf Johan
Adriaan de commanderij van de voormalige Duitse Orde.
Na een grondige verbouwing leek het gebouw aan het
Hofplein meer op een paleis, dan op een patriciërswo
ning: het Van de Perrehuis. Bij zijn laatste bezoek aan
Middelburg in 1786 werd stadhouder Willem V er door
Van de Perre ontvangen. Na zijn politieke carrière wijdde
Van de Perre zich aan kunsten en wetenschappen. In 1980
35 Zeeuws Tijdschrift 4/99
