kick. In die dynamiek wordt een oude molen een pan
nenkoekenhuis en een afgedankte pijler in de
Oosterschelde een klimwand voor survival klimmers.
In kringen van sociale wetenschappers wordt deze
trend samengevat in termen van de opkomst van een
spektakel- of beleveniscultuur. Die heeft zich van de
oorspronkelijke sfeer van het toerisme en de enter
tainment uitgebreid over een steeds groter deel van
ons leven, inclusief de economie van waren en dien
sten, het wonen, de detailhandel én de sfeer van de
kunsten.5
Zo zijn winkelketens naarstig op zoek naar nieuwe
formules om klanten een nog aangenamer verblijf te
bieden. Winkelen moet een vorm van vrijetijdsbesteding
worden, van funshopping. Populair zijn speelhoeken
voor kinderen, koffiecorners en thematisch vormgege
ven restaurants. De verbreding van het assortiment
van leisure- en entertainmentervaringen lijkt eindeloos.
Wie een pannenkoek eten wil in Port Zélande waant
zich in Florida en kan kiezen uit een Mexicaanse,
oud-Hollandse of Italiaanse variant, maar ook musea,
theaters, bibliotheken en schouwburgen zijn meer en
meer een onderdeel geworden van de economie en
cultuur van de vrije tijd, om aldus nadrukkelijker de
concurrentie aan te gaan met het alternatieve aanbod
van vrijetijdsbestedingen, van evenementen, sport
wedstrijden, uitgaans- en winkelmogelijkheden.
een permanente verruiming van keuzemogelijkheden.
En dat terwijl de individueel beschikbare vrije tijd de
laatste jaren eerder af- dan toeneemt. Het gevolg is
een toenemende vluchtigheid en rusteloosheid, met
een afnemende 'activiteitentrouw', een verhoogde
gevoeligheid voor trends en hypes en een meer doel
gerichte speurtocht naar interessante bronnen van
ervaring en belevenis. Het scala van potentieel bereik
bare verlangens is daarbij welhaast grenzeloos, en dat
zowel in programmatisch als ruimtelijk opzicht; van
het grote genieten in het met veel luxe omgeven twee
de huis in de Zeeuwse Delta tot aan de adembenemen
de tocht door de Himalaya, een kerstvakantie in New
York, een zinnenprikkelende gang door de Tate Modem
in London, of een verrassende wandeling over de
bodem van het zeeaquarium in het Dolfinarium van
Harderwijk.
Aan de aanbodkant zijn factoren van belang als
een toenemende integratie en liberalisering van trans
nationale markten, toenemende technologische moge
lijkheden bij de manipulatie en distributie van produc
ten en diensten en een transformatie in de richting
van een 'gewichtloze' economie van de informatie, de
communicatie én de animatie. Het gevolg is een gelijk
tijdige expansie en verdichting van de markt van de
vrije tijd. Meer en meer vrijetijdsbedrijven zijn perma
nent op zoek naar mondiale expansiemogelijkheden,
Onverzadigbare ervaringshonger
De achtergronden van deze ontwikkeling zijn niet
moeilijk aan te geven. Aan de vraagkant van de vrije
tijd spelen ontwikkelingen een rol als de stijging van
de individuele welvaart, de verruimde actieradius van
mensen, de toegenomen sociale mobiliteit en het ver
hoogd opleidingsniveau, alsmede de mede door marlet-
invloeden permanent aangewakkerde 'ervaringshonger'.
Al deze ontwikkelingen samen leiden tot een toename
van zowel de fysieke als de mentale beweeglijkheid en
op de huid gezeten door beursnoteringen, optierege
lingen en de concurrentie. Het lokale bedrijfsleven is
niet langer automatisch verzekerd van een lokale markt
en de vluchtigheid, beweeglijkheid en rusteloosheid
van de vrijetijdsindustrie neemt toe.
Samen hebben deze ontwikkelingen geleid tot een
heviger concurrentie om de aandadit van een consument
die zich op zijn beurt geconfronteerd ziet met een uit
breiding van de ervaringsmogelijkheden. Binnen die
situatie staat de vrijetijdsindustrie geen andere moge-
8 Zeeuws Tiidschrift 2001/2
