Jan Toorop, Zeeuwsche boer in gebed, 1907, olie- Jan Toorop, De Theems bij London Bridge, 1885, olieverf op doek, Museum Boijmans
verf op paneel. Uit: Miek Janssen, Jan Toorop's Van Beuningen Rotterdam. Uit: Emporium XXII (juli 1905) nr. 127, 26.
kruiswegstaties, Amsterdam [ca. 1922], 32.
Veelvuldige avondwandelingen
Toorop was zeer muzikaal en zat vaak aan de piano
te improviseren', noteerde Ernst Flersheim in zijn
herinneringen. 'Mijn veelvuldige avondwandelingen
met hem hebben diepe indruk op me gemaakt. Hij
filosofeerde over de wereld en opende mijn ogen voor
de schoonheid van de natuur.' 11
De Flersheims troffen ook Annie en Charley Toorop
in de zomer van 1908 in Domburg. Zij staan niet op de
foto die een ontmoeting tussen Toorop en de Flersheims
op de veranda van het Strandhotel vastlegt. Achter het
gezelschap is de villa van de Sommerhoffs te zien,
naast Ernst Flersheim zit Jakob Nussbaum die samen
met de schilder Max Liebermann (1847-1935) naar
Noordwijk was getrokken en toen de laatste zijn verblijf
daar voortijdig moest afbreken, vermoedelijk voor een
bezoek aan zijn vrienden in Domburg naar de Zeeuwse
badplaats was gereisd. 12
De Flersheims spanden zich in Toorop weer naar
Frankfurt te halen, zoals blijkt uit een briefje dat Ernst
Flersheim tijdens zijn verblijf in Domburg van de
Frankfurter Kunstverein ontving: 'Ihr Herr Bruder
teilte uns mit, dass Sie freundlicherweise mit Herrn
Toorop wegen seiner in der nachsten Saison hier zu
veranstaltenden Ausstellung gesprochen haben und
Herr Toorop am liebsten die Zeit von Dezember d.J.
wahlen würde. Da die Ausstellung diesmal nicht so
umfassend sein soil, erklaren wir uns mit dieser Zeit
gerne einverstanden :3 Het is niet zeker of deze
tentoonstelling heeft plaatsgehad.
Wanneer Ernst Flersheim Toorops De Theems bij
London Bridge (1885) heeft gekocht, is onduidelijk.
In ieder geval was het schilderij, evenals de olieverf
Gebed voor de maaltijd (1907) en de tekening Gods
vertrouwen (1907), in begin 1909 zijn eigendom
zoals onder meer uit Toorops tentoonstelling bij de
Larensche Kunsthandel in Amsterdam (februari-maart
1909) blijkt. De Theems staat genoteerd als nr. 50,
Gebed voor de maaltijd als nr. 52 en God (s)vertrouwen
als nr. 82. '4
Het wonder van elke dag
Is De Theems bij London Bridge een zuiver impressio
nistisch, met het paletmes tot stand gekomen werk
met een bijna Turner-achtige atmosfeer, het gepointil
leerde Gebed voor de maaltijd kan gelden als een
staaltje van Toorops harmonieuze luminisme. De
sfeervolle intimiteit van het tafereel met de bijzondere
lichtval lijkt zowel 'het wonder van elke dag' weer te
geven als, onontkoombaar vastgelegd in een veelvoud
van zorgvuldig aangebrachte kleurige pointilles, de
harde daagse werkelijkheid van het boerenbestaan.
Toorop was een welkome gast op De Brouwerij, de
boerenhofstede van de familie Louwerse. Hij tekende
en schilderde de familieleden herhaalde malen, niet
alleen bij het gebed aan tafel maar ook aan het werk
op het land of in de boomgaard.
Jan Toorop had zich in 1905 in de katholieke kerk
laten opnemen. Daarmee kreeg voor hem 'het ondoor
grondelijk mysterie van het leven' een basis; zijn werk
44 Zeeuws Tijdschrift 2001/3-4
