A.Th. van Deursen
Inderdaad, in bijvoorbeeld de negentiende eeuw is
Zeeland één van die kleine provincies en onderscheidt
zich niet wezenlijk van Gelderland of Utrecht. Maar
in de zestiende eeuw ligt dat toch duidelijk anders.
De Nederlandse staat is geboren uit de opstand tegen
Spanje. Die opstand is na een mislukte start goed op
gang gekomen in 1572 in Holland en Zeeland. Dan
staan die twee samen in het middelpunt. De overgang
van Vlissingen, de zeeslag bij Reimerswaal en het beleg
van Zierikzee zijn geen feiten uit de provinciale, maar
uit de Nederlandse geschiedenis. Wat er in die jaren
in Holland en Zeeland gebeurt, is beslissend voor de
toekomst van alle gewesten.
Op den duur zal dat veranderen. Dan wordt Zeeland
een gewone provincie, en dan vormt de Unie van de
zeven Verenigde Nederlanden een bondgenootschap
van één plus zes, Holland en de anderen. Maurits van
Nassau is van 1584 tot 1625 stadhouder van Holland
Terwijl het makkelijk is een boek over de
geschiedenis van Friesland of Groningen te
schrijven, is dat veel moeilijker voor de provin
cie Holland. Immers Holland staat zo centraal
in de geschiedenis van Nederland, dat je de
twee nauwelijks uit elkaar kunt halen. Holland
onderscheidt zich daarin van alle andere pro
vincies. Ook van Zeeland, maar Zeeland is wel
een geval apart.
en Zeeland. We kunnen zeggen dat de tijd van Maurits
de overgang tussen twee fasen markeert. Enerzijds
raakt Zeeland achterop bij Holland. Anderzijds heeft
het toch een groter gewicht dan de overige vijf provin
cies, en blijft er een speciale relatie met Holland bestaan.
Dat is de achtergrond waartegen ik Maurits en Zeeland
wil plaatsen. Zeeland als de provincie, die haar bijzon
dere status wil handhaven, en bij die pogingen ook
haar stadhouder Maurits inschakelt. Dat is de achter
grond, maar ze zal niet steeds even scherp zichtbaar
blijven, want het onderwerp Zeeland en Maurits kent
meerdere aspecten. Ik kies er vier uit, naar ik hoop niet
helemaal willekeurig omdat ze het meest bepalend zijn
voor de relatie tussen deze provincie en haar stadhouder.
Het eerste aspect is de positie van Maurits' persoon
en huis in Zeeland. Verder het aspect van de oorlog
voering in en vooral rondom die provincie. Het derde
betreft de bijzondere relatie tot Holland en tenslotte
7 Zeeuws Tijdschrift 2001/6
