SCHOUWEN-DUIVELAND OF ZEELANDSTAD-NOORD?
Het concept Zeelandstad zoals dat hier diverse malen
ten tonele is gevoerd, kennen inmiddels velen in
Zeeland, maar wordt door hen dikwijls afgedaan als
luchtfietserij. Dat anderen elders de stad tot een van
de meest vitale concepten van de 21ste eeuw rekenen,
dient eveneens geconstateerd te worden. Zo wordt op
nationaal niveau gesproken over Deltastad en Rijnstad
en de Amerikaanse futuroloog R. Kaplan spreekt over
Nederland zelfs in termen van Poldercity. Onlangs lan
ceerde de Amsterdamse hoogleraar in constitutioneel
recht en zijn geschiedenis, Tom Eijsbouts, de stelling
dat Europa geen staat wordt, maar een stad. Om zich
dat te kunnen inbeelden is het volgens Eijsbouts
slechts nodig de stad los te den
ken van zijn fysieke, ruimtelijke
kernachtigheid.'
Dat laatste blijkt dikwijls een
onoverkomelijke barrière te zijn
voor een beter begrip van Zeeland
stad. De burgemeester van
Zierikzee, J.J.P.M. Asselbergs,
noemt Zeelandstad zelfs een para
dox. Die verdwijnt echter vanzelf
achter de horizon als de fysieke
en ruimtelijke kernachtigheid
ervan wordt los gelaten. Laten we
daarom zijn eigen gemeente als
springplank voor een verdere uit
werking van het concept Zeeland
stad gebruiken.
De gemeente Schouwen-
Duiveland is na verloop van acht
eeuwen ontstaan als gevolg van
een proces van bestuurlijke schaal
vergroting en een groeiend bewustzijn bij de bevolking
van Schouwen-Duiveland. Zoals Huib Uil in dit num
mer aantoont was het een langzaam proces omdat
particuliere belangen vrijwel altijd het algemeen
belang in de weg staan. Het goede nieuws is dat het
verzet tegen schaalvergroting en professionalisering
steeds minder lang stand houdt. Het duurde van de
dertiende eeuw tot de Franse revolutie om een eind te
maken aan de landsheerlijkheden van de adel. Van de
29 steden en gemeenten bleven er nog 18 over. Die
gemeenten hielden het 150 jaar vol. Bij de herindeling Paul Van der Velde
van 1961 bleven er nog zes over. Daarna duurde het
45 jaar voor de reductie tot een gemeente in 1997.
Nu wordt er op basis van het structuurplan, dat
breed door de bevolking gedragen wordt, op Schouwe-
landse schaal nagedacht over de toekomst van het
gebied. Zeelandstad-noord is geboren (wellicht voegt
zich in een later stadium daar Goeree-Overflakkee bij
dat zich grosso modo voor dezelfde problematiek als
Schouwen-Duiveland gesteld ziet). Het is het eerste
deel van Zeelandstad dat functioneert en als voorbeeld
voor de andere delen kan dienen. Dat zijn Tholen en
St Philipsland, De Bevelanden (daar zijn inmiddels
ook gesprekken tot samenvoeging aan de gang),
Walcheren (in wording?) en
Zeeuws-Vlaanderen (waar in
2003 nog drie gemeenten over-
blijven en waar veel beter meteen
een gemeente Zeelandstad-zuid
van was gemaakt).
Als die delen eenmaal gevormd
zijn, zal het analoog aan het
Schouwen-Duivelandse voorbeeld
niet lang duren totdat ook die
delen zullen inzien dat de schaal
van Zeelandstad de enig levens
vatbare en uiteindelijk enig leef
bare is. Mijn inschatting is dat
door het toenemende democrati
sche gehalte van de samenleving
het initiatief daartoe van de inwo
ners zal komen. Zij zullen eerder
dan politci een Zeelandstads
bewustzijn ontwikkelen omdat
daar hun toekomst ligt. De eerste
omtrekken daarvan werden zichtbaar in het mede
door dit tijdschrift aangezwengelde Zeelanddebat
waarin soms vanuit een stadsperspectief naar de 21ste
eeuw wordt gekeken. Dat debat werd niet voor niets
nationaal gezien als een voorbeeld van bestuurlijke
vernieuwing. Er is nog geen masterplan voor Zeeland
stad uitgerold. Het begin is er evenwel voor gemaakt
met het structuurplan van Zeelandstad-noord.
2 Zeeuws Tijdschrift 2002/1-2
