Gezicht op de Oostindische werf in Middelburg, 1778. In: Zetandia lllustrata II, 461. Zeeuws Archief, Middelburg.
de VOC, 25 procent van de omzet werd dus gegene
reerd in Zeeland en kwam ten goede aan de Zeeuwse
economie.
In welk opzicht onderscheidde Zeeland zich van ande
re delen van Nederland. Waren Zeeuwen slimme han
delaren of bezaten zij andere opvallende kwaliteiten?
Ik heb nooit iets als een Zeeuws karakter ontdekt.
Wel heeft Zeeland, halverwege de achttiende eeuw,
wat bijgedragen aan de scheepsbouw. De Zeeuwen
introduceerden een driedekker, waardoor de zeewaar
digheid van een schip aanzienlijk toenam. Het drie
dekkerconcept is echter niet overgenomen omdat men
dacht dat dit ten koste zou gaan van de ventilatie in
het schip.
Je ergert je aan alle aandacht voor de VOC, spreekt
zelfs van een maffia. Waarom?
We hebben het over een multinational die eind acht
tiende eeuw failliet ging en waarvan de schulden nog
tot 1830 zwaar op de staatskas drukten. Een nare
erfenis kortom. Tegelijk zijn er tientallen mensen,
in Leiden en elders, afgestudeerd op de expansie
richting Azië. Een aantal is aan de universiteit blij
ven hangen, de meesten zijn over de hele wereld
uitgezwermd en nog altijd houden ze zich met
maar een onderwerp bezig: Azië en de VOC. Mooi
voorbeeld: de Linschoten-Vereeniging, een prestigi
euze club die reisverslagen uitgeeft. De afgelopen
veertig jaar handelde negentig procent over Azië en
de VOC. Maar drie verslagen betroffen het
Atlantisch gebied. Het Instituut voor Nederlandse
Geschiedenis in Den Haag maakt het nog bonter;
deze organisatie gaf nog nooit een deel over het
Atlantisch gebied uit. Schande! Maar nu komt het.
Je zou op grond van alle aandacht, van instituten,
musea enzovoorts, voor Azië (en de VOC) bijna
gaan denken dat dit gebied vergeleken met de han
del in het Atlantisch gebied veel belangrijker was.
Niet dus. Eind achttiende eeuw zette de VOC 20
miljoen om, terwijl in het Atlantisch gebied tussen
de 25 en 30 miljoen omging. Welk gebied was kort
om belangrijker? Maar bestaat er een Atlantische
school? Nee, we zitten met een Aziatische infrast
ructuur, een VOC-maffia.
Welk belang schuilt daarachter?
Die Aziatische infrastructuur moet zichzelf natuur
lijk in stand zien te houden. Aan de andere kant
liggen de overzeese gebiedsdelen in de West en is
er een maatschappelijk debat over de slavernijverle
den. De Nederlandse universiteiten laten het hier
bij afweten, ze hebben er geen expertise over opge
bouwd met uitzondering van een enkeling.
Het wordt tijd om daar iets aan te gaan doen.
Uiteraard, maar dat geldt voor zoveel onderwerpen.
Denk hier in Zeeland eens aan de Schotse stapel in
Veere. Tweehonderd jaar bekleedden de Schotten
daar een unieke positie, deden verschillende Schotse
regimenten dienst in het Staatse leger. Heel boeiend.
In Schotland leeft die geschiedenis nog steeds enorm.
In Zeeland is het daarentegen een volstrekt onbekend
fenomeen, maar dat zal je niet verbazen.
18 Zeeuws Tijdschrift 2002/3
