kaarten kreeg van een beschadigd huis in Goes, ge
bombardeerd in december 1917. Van Lith dook vervol
gens grondig in de materie van de 'vreselijke knallen'
die de brave Nederlanders opschrikten tussen '14 en
'18, en schreef er een kloek boek over. Talrijke, soms
wat grauwe afbeeldingen verluchten het werk. Veel
soortig zijn de illustraties wel; aardig is bijvoorbeeld
de afdruk van de brief waarin Groot-Brittannië schuld
erkent aan een aantal aanvallen en betaling toezegt.
Behalve verantwoording van bronnen en literatuur
verschaffen kaartjes en een 'Lijst van aanvallen' aan
vullende informatie over de bombardementen die
Zeeland en andere landsdelen grote schrik, aanzienlijke
schade en onherstelbaar verlies aan mensenlevens
brachten. Een register wordt node gemist, terwijl een
onduidelijke inhoudsopgave de belangstellende in
een bepaald deelonderwerp noopt tot moeizaam zoe
ken. Weinigen zullen het - adequaat behandelde -
maritieme aspect zoeken onder de pakkende hoofd
stuktitel 'Jongens, grijp het als je kunt!' Eerder bij
'Ze moesten de mosselschepen hebben' - maar dat
gaat over de verwoestingen in Goes. JK
P. Stuart und J.E. Bogaers ("j"), Nehalennia. Römische
Steindenkmaler aus der Oosterschelde bei Colijnsplaat. I.
Textband, II. Tafelband. Collections of the National
Museum of Antiquities at Leiden, xi. Leiden: Rijks
museum van Oudheden, 2001. ISBN 9074938116, 222 p.
j tekst met samenvatting in het Nederlands. 72,50.
Van de hand van P. Stuart en wijlen J.E. Bogaers
verscheen de lang verwachte publicatie over de
Nehalenniastenen die bij de archeologische 'vis-
tochten' van ruim dertig jaar geleden en bij latere
gelegenheden in de Oosterschelde boven water
kwamen. Het boek van Stuart biedt geen overzicht
van de unieke inheems-Romeinse Nehalenniacultus
aan de Scheldemond bij Domburg en Colijnsplaat,
alleen een uiterst volledige beschrijving van de aan
getroffen materiële sporen in één van de twee centra,
voorzien van nuttige registers en concordanties. De
afbeeldingen zijn uitgevoerd in zwart-wit. Met verve
gebrachte conclusies en interpretaties hoeft men van
de auteurs niet te verwachten, de ietwat flamboyante
reputatie van Bogaers ten spijt. Voor dit project bestu
deerde Bogaers de epigrafïsche gegevens, terwijl Stuart
zich bezighield met de iconografie van de beelden
en altaren. De (eveneens overleden) C.J. Overweel
vatte de analyse van de steensoorten aan.
De beschrijving van 83 altaren met en 111 zonder
beeltenis, 122 niet toe te wijzen fragmenten van
altaren en veertien beelden of beeldjes levert talrijke
verwijzingen op naar de overzeese maritieme han
del. In de omgeving van de tempels te Colijnsplaat
(Ganuenta) en Domburg moeten bedrijvige havens
hebben gelegen: de oudst bekende vertegenwoordigers
in Zeeland van de maritieme cultuur die de Lage
Landen gedurende enkele millennia zou domineren,
tot aan de opkomst van de spoorwegen en de verbran
dingsmotor in de negentiende en twintigste eeuwJK
ZEEUWSE BOEKENTOPTIEN
1. En m'n zuster die heet Kee Kees Slager en
Ruden Riemens (Den Boer/de Ruiter)
2. Op 't hof G.W. Smallegange (De Koperen Tuin)
3. Zeeuwse wijsheden Marco Evenhuis en Will
Berg (Verba)
4. Zeeuwen en de VOC Doeke Roos (Stichting
VOC Publicaties)
5. De mooiste Zeeuwse mythen en sagen (Verba)
6. Het café Jan Zwemer (Den Boer/de Ruiter)
7. Geestelijken, regenten en kooplieden Peter
Sijnke e.a. (Den Boer/de Ruiter)
8. Het grote blauw Robbert Jan Swiers (Provincie
Zeeland)
9. Zeeuwen tegen het water Jan J.B. Kuipers
(Provincie Zeeland)
10. Zeeuws Dicht (ADZ)
De Zeeuwse boekentoptien wordt samengesteld op grond van
recente verkoopcijfers van grotere boekhandels in Zeeland,
deze keer m.m.v. De Drvkkery te Middelburg, De Koperen
Tuin in Goes en De Vries te Zierikzee.
Boeken kunnen ter recensie worden toegezonden aan: [.j.B.
Kuipers, M. Smallegangesbuurt 36, 4461 AT Goes (tel. 0113-
215137 e-mail: jjbkuipers@zeelandnet.nl)
34 zeeuws tijdschrift 2002/3
