een gevecht om het behoud van de taal, maar tegelijk
een emancipatiestrijd, een strijd tegen maatschappe
lijke achterstelling, voor culturele gelijkberechtiging
en behoud van de eigen identiteit. Het Nederlands is
om die reden altijd gekoppeld geweest aan de Vlaamse
cultuur, identiteit en onafhankelijkheid. Vlamingen
zijn daarom vanouds bewuster en emotioneler met de
taal omgegaan: met de taal in het algemeen, en met
hun taal in het bijzonder, het Nederlands.
In het noorden, in Nederland, is de situatie altijd
heel anders geweest. Daar is zo'n strijd nooit nodig
geweest. Het gebruik van het Nederlands is altijd als
iets vanzelfsprekends gezien. In het noorden heeft het
gebruik van het Nederlands nooit ter discussie gestaan.
Men heeft er niet voor moeten vechten. Het Nederlands
was er altijd geweest en zou er altijd wel blijven. Taal
stond los van identiteit. Taal was een gebruiksinstrument.
Johan Hendrik van Dale en zijn echtgenote. Archief
Gemeente Sluis.
daar moest je zakelijk mee omgaan. Het taalbewust
zijn en de taaibeleving is in Nederland om die reden
altijd een stuk minder bewust en intensief geweest.
Sluis ligt juist op de grens tussen twee gebieden
waar die taalbeleving zo heel anders is. Het is als het
ware een contactpunt tussen Nederland en Vlaanderen.
Vanuit Sluis heeft Van Dale niet alleen betrekkingen
gehad met vooraanstaande Nederlandse taalweten
schappers, maar ook met hun collega's in Vlaanderen.
Van beide heeft Van Dale iets meegekregen: het taal
bewuste en de taaiemotie uit het zuiden, de gebruiks-
kant van de taal en het zakelijke uit het noorden.
Het Van Dale Instituut
De biografie over Van Dale doet ons bijna als vanzelf
nadenken over het belang en de waarde van taal. En
niet alleen over taal, maar ook over daarmee samen
hangende begrippen en aspecten als het schrift, litera
tuur, schrijvers, dialecten, beeldtaal, lichaamstaal, taal
van allochtonen. Boeiende en belangrijke aspecten en
begrippen die volop in de belangstelling staan. Niet
voor niets - en misschien geef ik nu een wat banaal
voorbeeld - zijn taalspelletjes, woordquizzen en
woordpuzzels tegenwoordig zo populair. Niet voor
niets worden dialectendagen druk bezocht. Niet voor
niets verschijnen er meer boeken dan ooit tevoren.
Niet voor niets trekt een fenomeen als het Groot
Dictee der Nederlandse Taal zoveel kijkers. Niet voor
niets hechten wij zoveel aan een goede beheersing
van het Nederlands voor allochtone medelanders. Taal
is een van de belangrijkste ingangen tot een cultuur.
Taal is relevant. Taal leeft.
Taal leeft ook in Sluis. Er liggen volgens mij kan
sen te komen tot een centrum dat zich bezighoudt
met de bovengenoemde onderwerpen. Die kansen
moeten we in de komende tijd serieus onderzoeken.
En ik denk dat er, gezien de genoemde belangstelling,
ook behoefte aan is. In zo'n literair centrum zou voor
al het begrip communicatie centraal moeten staan.
Want daar gaat de taal in wezen om, een goede com
municatie, gemeenschappelijkheid, een letterlijk tot-
elkaar-komen. Van Dale zou die stelling van harte
hebben onderschreven.
Dit is een licht bewerkte versie van de lezing die door de burge
meester van Sluis Jaap Sala op 24 oktober 2003 in het Belfort
van Sluis werd gehouden tijdens het symposium ter gelegen
heid van de presentatie van de biografie van J.H. van Dale door
L. Van Driel.
12 Zeeuws Tijdschrift 2004/1-2
