Een vracht zegelstempels
H. Hendrikse, Zegelstempels en zegelringen uit Zeeuwse
bodem. Zaltbommel: Uitgeverij Aprilis, 2003, isbn
905994013 x, 19,50.
Henk Hendrikse was betrokken bij veel archeologische
opgravingen in Zeeland in de jaren tachtig en negentig;
hij werkte als auteur mee aan een reeks archeologische
publicaties over Zeeland. Vooral metaalvondsten, met
name uit de latere Middeleeuwen, hebben zijn interesse.
In onze provincie geldt Hendrikse wel als de grootste
kenner van deze categorie vondsten. Met Zegelstempels
en Zegelringen uit Zeeuwse bodem legt Henk Hendrikse
nu zijn kennis vast over zegelstempels en zegelringen
uit de Zeeuwse bodem. Kennis, verworven met behulp
van vele 'detectoramateurs', een groep die vanouds wat
moeizame banden onderhoudt met de officiële archeo
logie. Het is de grote verdienste van Henk Hendrikse en
de Werkgroep Metaalvondsten Zeeland van de afdeling
Zeeland van de Archeologische Werkgemeenschap
Nederland dat de barrières zijn geslecht en dat er op
eensgezinde wijze zo'n corpus aan vondsten kon wor
den gedocumenteerd en gepubliceerd.
Al vanaf de vroege dertiende eeuw zijn gestempel
de zegels in gebruik als bekrachtiging van oorkonden,
keuren en overeenkomsten. Stempels werden ook in
ringen aangebracht, de zegelringen. Vele honderden
van deze zegelstempels zijn met behulp van metaalde-
tectie teruggevonden. De Werkgroep Metaalvondsten
Zeeland heeft de in Zeeland gevonden zegelstempels
en zegelringen verzameld en onderzocht. Een hon
derdtal van de mooiste exemplaren zijn geselecteerd
en afgebeeld in dit boek. Meer dan 250 kleurenfoto's
(vooral van Hans Bostelaar) geven een rijk beeld van
de ontwikkeling van het zegelstempel. Het boek is met
een mooie harde omslag uitgevoerd.
Bij een specialistisch onderwerp als dit denk je algauw
dat het slechts de aandacht zal trekken van een kleine
groep, aangevoerd door wereldvreemde monomanen.
Een misvatting. Deze publicatie over zegelstempels en
zegelringen biedt vensters op een veel breder cultuur
historisch panorama. Eén voorbeeld is een op pagina
69 behandeld zegelstempeltje met een Davidster uit
het in 1530/32 verdronken Nieuwlande (Zuid-Beveland).
Het is het enige zilveren burgerlijke stempel uit de
Middeleeuwen dat we uit Zeeland kennen. Hendrikse
knoopt aan dit voorwerp en een ander Joods stempel
een beknopt overzicht vast van de Joodse aanwezig
heid in Zeeland gedurende de Middeleeuwen en later.
Zo leidt de registratie van een miniem voorwerp uit
de bodem van een Zeeuws verdronken dorp tot het
trekken van een Europese historische lijn: 'Werden
joden in de middeleeuwse samenleving nog getoler
eerd, in de zestiende eeuw worden ze in toenemende
mate in de Nederlanden naar Spaans voorbeeld als
ketters beschouwd.'
Een beetje verwarrend is het feit dat de nummers
van de afbeeldingen afwijken van de catalogusnum
mers. Archeologische publicaties gaan meestal mank
aan een te grote voorliefde voor nummeren en rubri
ceren, hetgeen de gebruiksvriendelijkheid niet ten
goede komt. Een euvel dat in boeken met een catalo
gusfunctie maar moeilijk te voorkomen is.
De Delta
Chiel Jacobusse Misjel Decleer, Het Verdronken Land
van Saeftinghe en de Westerschelde. Leuven/Goes: Davids-
fonds/De Koperen Tuin, 2003. isbn 9080799513, 42,-
Het Verdronken Land van Saeftinghe en de Westerschelde
van Chiel Jacobusse en de Vlaamse fotograaf Misjel
Decleer, vormt een passende opmaat voor enkele
boekpublicaties die komend najaar het unieke karak
ter van ons Deltagebied gaan belichten: een boek over
het Zeeuwse landschap van diezelfde Stichting én een
op een breed publiek gerichte overzichtspublicatie
door de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, gewijd
aan de verdronken dorpen in Zeeland en omringend
gebied. Ik vermijd liever de termen 'estuarium' en
'estuariumgebied' die onder deskundigen de laatste
jaren opgeld doen. Die mogen dan zuiverder zijn, maar
'Delta' is historisch zo gelegitimeerd, dat deze term als
het ware samen is gaan vallen met het begrip Zeeland.
De titel van dit 'kijk-leesboek' geeft een averechts
beeld van de inhoud, want die omvat allereerst 'Rondom
de Westerschelde' (deel I) en vervolgens 'Het Verdronken
Land van Saeftinghe' (deel II). Natuurfreak Jacobusse
(hoofd Externe Betrekkingen van Stichting Het Zeeuwse
Landschap) bewijst met deze fraaie publicatie weer dat
hij ongeveer alles weet van wat er groeit, rent, kruipt
en vliegt in de Zeeuwse landschappen, dat hij even
eens globaal op de hoogte is van de historische geogra
fie en cultuurhistorie én dat hij een geboren educator
is. Zijn aanpak wordt dan ook gekenmerkt door de
50 Zeeuws Tijdschrift 2004/5
