de Effenaar. Als Vovokai kregen zij een zolderkamer
van de Effenaar als tijdelijk oefenhok, waar de Zesde
Kolonne werd geboren. De crypto-militante naam
werd aangeleverd door Edwin van Eek, altijd creatief
met pakkende namen. Elektronicafanaat Van Eek
is tegenwoordig webdesigner bij zijn eigen bedrijf
Zomtek. E.Vanek (artiestennaam) had zich als digitaal
doe-het-zelver van het eerste uur laten inspireren door
de beladen klank van de term 'vijfde kolonne'. Als zij
nde een sluimerend gevaar van binnenin. De Koude
Oorlog was die dagen op haar hoogtepunt.
Vanek: 'De Zesde Kolonne moest een artistieke
guerrilla-tactiek toepassen op de locaties waar zij
zich manifesteert en een Digitale Voorhoede vormen
op het gebied van computer-technologie en kunst.
Avant-garde betekent in plat Nederlands voorhoede.
En het woord Kolonne spreekt mij altijd aan.' Met
nasale stem: 'De Kolonne, eenmaal in beweging, kan
niet worden gestuit!' Ook al zo'n mooi woord: gestuit.
Vanelcs fascinatie voor strakke woorden inspireerde
tot een avondstudie Russisch, en uiteindelijk diverse
culturele uitwisselingen met en in (Wit-) Rusland.
Digitale Stad
Eind jaren tachtig paste de Zesde Kolonne compu
tertechnologie (Atari!) en zogenoemde robotics al toe
binnen hun kunstactiviteiten. Naast de Effenaar komt
een voormalige linnenfabriek, voorheen gebruikt als
opslagruimte van de Eindhovense politie, vrij. Dit
buurpand van de Effenaar wordt Autonoom Centrum
2B, en biedt naast atelier- en repetitieruimtes, een
expositiezaal, zeefdrukkerijbronsgieterij, een van
de eerste computerwerlcplaatsen van Nederland. Met
de komst van de Digitale Stad Eindhoven (DSE) viel
alles voor Vanek op zijn plek: 'De Kolonne had niet
alleen al e-mail in een tijd dat dit medium nog nauwe
lijks bekend was, de Kolonne maakte met dit nieuwe
medium zijn naam meteen waar.' Op inderdaad
guerrilla-achtige wijze bouwt het ene na het andere
Eindhovense kunstinitiatief aan zijn eigen 'huis' bin
nen de Digitale Stad.
Pas veel later, in de jaren negentig, werd het
steeds gewoner om een webstek oftewel website te
hebben. Vanek, met sardonische grijns: 'Toen waren
wij echt de Zesde Kolonne geworden. Een autonoom
opererende, digitale voorhoede. Niks meer vlekkerige
stencilmachines. Strakke computerdesigns. DTP-ont-
werpen, de eerste Digitale flyers... de mogelijkheden
met Internet waren schier onuitputtelijk. We hadden
niet alleen een levend netwerk van alternatieve zalen
in Berlijn, Belgrado, Ljubljana, Minsk; via de univer
sitaire en studentennetwerken in die steden kon je in
de jaren negentig steeds makkelijker via Internet con
tacten onderhouden, en uitwisselingen organiseren.
Wij zijn enthousiast in dat gat gesprongen, en verder
Oostwaarts getrokken.'
Luk Sponselee is na zijn schooljeugd in Hulst in
Eindhoven het grafisch onderwijs ingegaan, maar
tegenwoordig is hij vooral onafhankelijk filmmaker. In
Zeeland geniet hij enige bekendheid vanwege de korte
fantasy-film Vlammend Hart spelend in Hengstdijk,
en de videofilm Oost-Zeeuws-Vlaamse streekverhalen,
gemaakt in opdracht van de bibliotheek in Hulst. In
die stad zette hij zich met broer Mark in om een repe
titieruimte voor lokale popgroepen te realiseren, maar
eenmaal in Eindhoven studerend kreeg hij snel in de
gaten dat zijn toekomst daar lag.
Luk: 'Ik wilde niet alleen graag in Eindhoven
studeren, in zo'n stad zijn legio oude fabriekspan
den, opslagplaatsen en kantoorruimtes voorhanden.
In de jaren tachtig stond veel leeg, en we kregen
die waanzinnige ruimte pal naast de Effenaar in de
schoot geworpen. Vlakbij het Centraal Station, aan
een dommelrijk stadsplantsoentje. In Hulst hadden
wij waarschijnlijk jaren moeten lobbyen om uitein
delijk een lullig oefenhok met systeemplafondjes in
de wacht te slepen, die je ook nog moest delen met
de carnavalsdweilorkesten. Aan goede wil ontbrak het
niet in Hulst, de mogelijkheden in Eindhoven waren
alleen oneindig groter voor wat wij wilden.' Luk was
toen nog enthousiast over de samenwerking met pop
tempel de Effenaar. 'Ik heb daar als vrijwilliger mee
geholpen met de filmprogrammering. Toen heerste
er nog een goede sfeer, en er was volop ruimte voor
experimenten. In het weekend moest de Effenaar het
van popconcerten en dansavonden hebben. Nou, dan
kon in 2B op vrijdag- of zaterdagavond een aanvullend
filmprogramma draaien. Of een performance, dich
ters of een kunstinstallatie. Die ruimte was er toen in
Eindhoven, en daar hebben wij dankbaar gebruik van
gemaakt.'
Het Wilde Oosten
In de tweede helft van de jaren tachtig was de
Koude Oorlog op haar hoogtepunt. Demonstraties
tegen Kruisraketten. President Ronald Reagan die
59 Zeeuws Tijdschrift 2005/1-2
