Signalementen
samenstelling JAN J.B. KUIPERS
Einde van de cultuurhistorische reeks
Toon Franken, Op stoom! Middelburg: Provincie
Zeeland, 2004. isbn 90-71565-77-7, 4,50.
Het staat er opmerkelijk droog, aan het eind van
de inleiding van Toon Frankens nieuwe boek over
Zeeuws industrieel erfgoed: 'Op stoom! is het laatste
deel in een serie met onderwerpen over een cultuur
historisch onderdeel van de Zeeuwse geschiedenis.'
Jawel, het is over en voorbij met de befaamde cultuur
historische reeks van de provincie Zeeland, een pro
ject van de voormalige afdeling voorlichting (nu com
municatie geheten), en meer in het bijzonder van de
daar werkzame ambtenaar (en schrijver) Robbert Jan
Swiers, die als initiator en eindredacteur van de mees
te delen optrad. In elf jaar verschenen in totaal twaalf
boekjes. De meeste afleveringen van de reeks zijn in
- althans voor regionale uitgaven - grote aantallen
over de toonbank gegaan, vele boekjes beleefden een
tweede of zelfs derde druk. In totaal zijn er meer dan
35.000 exemplaren van de verschillende delen in of
buiten Zeeland verkocht. Een indrukwekkend cijfer.
Vanwaar die populariteit? De deeltjes puilen uit
van feiten, wetenswaardigheden, afbeeldingen en
praktische informatie over de beschreven objecten, én
ze zijn (spot)goedkoop. Waarom dan ermee gestopt?
De speech van cultuurgedeputeerde Van Waveren
tijdens de presentatie van Op stoom! in het najaar
van 2004 ging hier uiteraard op in. Het grote aantal
publicaties over Zeeuwse historische onderwerpen de
laatste decennia - inclusief die in de reeks - hebben
al een breed scala aan onderwerpen ontsloten voor
een breed publiek. Verder was er het populaire verza
melwerk Ach lieve tijd, terwijl bij dezelfde uitgever nu
de qua opzet vergelijkbare serie Zeeland van toen e[ nu
wordt geproduceerd. Ook het oogmerk van déze series
is het verschaffen van inzicht in onderdelen van de
Zeeuwse geschiedenis op overzichtelijke, wetenschap
pelijk verantwoorde en voor een groot publiek toegan
kelijke wijze.
Verder hebben velen zich in en buiten het provin
ciale apparaat afgevraagd, óók toen de reeks nog in
full swing was, of een provinciale overheid zich wel zo
Cokesfabriek in Sluiskil, machinehal van de elektriciteitscen
trale (1938); fragment omslagafbeelding van Op stoom!.
nadrukkelijk op het uitgeverspad diende te begeven.
De lage prijs van de deeltjes in de cultuurhistorische
reeks kon immers makkelijk voor 'valse' concurrentie
worden aangezien. Een commerciële uitgever kan der
gelijke uitgaven nooit voor een dergelijke prijs op de
markt brengen.
Het succes moet natuurlijk ook worden verklaard
uit het simpele feit dat de reeks in een behoefte voor
zag, en de voorradige delen zullen dat ook na afslui
ting van de reeks blijven doen. Het eerste uitgaafje
kwam voort uit het besef dat historische gebouwen
meer open moesten staan voor het publiek. Vaak
waren bijvoorbeeld monumentale kerken niet te
bezoeken, omdat de beherende kerkgenootschappen
het niet tot hun taak rekenden om op te treden in
sferen van cultuureducatie en monumentenzorg. In
de destijds verschenen nota van de provincie Recreatie
en toerisme in evenwicht werd een lans gebroken voor
de integratie van cultuurhistorie, recreatie en toe
risme. Daaruit vloeiden activiteiten en voorzieningen
69 Zeeuws Tijdschrift 2005/1-2