P O L D E
Detail omslag van de Zeeuwse vestingatlas.
de Open Monumentendag 2004, die eveneens in het
teken van verdedigingswerken stond.
De Zeelanduitgave volgt dezelfde opzet als die van
de recente andere delen, Limburg en Noord-Brabant.
De beschrijving van de merendeels per regio gerang
schikte vestingwerken volgt op drie hoofdstukken
waarin geografische, staatkundige en militaire ver
banden worden behandeld. In de Zeeuwse atlas zijn
deze hoofdstukken gewijd aan het water als bondge
noot (A.J. Beenhakker), de staatkundige en militaire
geschiedenis in hoofdlijnen (J. Baalbergen en J.M.
Smits) en de ontwikkeling van de vestingbouwkunde
in Zeeland (T. de Kruijf). De hierop volgende object
beschrijvingen zijn zoals gezegd per regio of eiland
gerangschikt. Na behandeling van de noordelijke
eilanden worden voor Zeeuws-Vlaanderen - omdat
dit historisch-vestingbouwkundig het interessantste
deel van de provincie is? - vier hoofdstukken gereser
veerd. Ten slotte volgt een buiten deze orde vallend
hoofdstuk van Hans Sakkers over kazematten en
bunkers, dat weer de hele provincie (in de Tweede
Wereldoorlog) tot onderwerp heeft.
Veel illustraties in deze geheel in zwart-wit uit
gevoerde, maar mooi verzorgde uitgave tonen hoe
de Zeeuwse vestingen, forten, schansen, linies en
batterijen eruitzagen. Verder vinden we handige over
zichtskaarten. Het boek wordt besloten met een nut
tige woordenlijst en een dito, uitgebreid register. De
auteurslijst telt veel bekende archivarissen en zelan-
dica-publicisten: regiokenners als A.R. Bauwens (West
Zeeuws-Vlaanderen), P. Blom (gemeente Veere),
A.C. Tramper (Vlissingen) en A.C.J. Willeboordse
(gemeente Sluis). Ook 'Zeelandgeneralisten' als Ad
Beenhakker en Peter Sijnke zijn van de partij, hoewel
de laatste het in dit boek houdt bij 'zijn' gemeente
Middelburg. Johan Smits, die onder meer een uitvoe
rige beschrijving van het Fort Keizershoofd bij het
verdronken Valkenisse (Zuid-Beveland) publiceerde
in het boek Verdronken land. Valkenisse en Keizershoofd
(1:995), neemt in de atlas met J. Baalbergen het twee
de algemene hoofdstuk, 'Groeiend naar eenheid. De
staatkundige en militaire geschiedenis van Zeeland
in hoofdlijnen' voor zijn rekening. De drie inleidende
hoofdstukken vertonen wel enige overlap; zo staan
zowel Beenhakker als De Kruijf stil bij het Romeinse
castellum van Aardenburg en de vroegmiddeleeuwse
ringwalburgen. Een onvermijdelijk euvel bij over
zichtswerken als deze Zeeuwse vestingatlas.
Historische geografie en volkskunde
Promoveren op een bundeling van eerder, her en der
gepubliceerde artikelen en op zichzelf staande bijdra
gen is inmiddels heel gewoon. Niemand zal verkondi
gen dat dit een frappante pluim is op de stormhoed der
academische vooruitgang. Ook A.P. de Klerk, regionaal-
historisch consulent van de Stichting Cultureel Erfgoed
Zeeland, bundelde oudere publicaties in zijn dissertatie
Het Nederlandse landschap, de dorpen in Zeeland en het
water op Walcheren. Historisch-geografische en waterstaats-
historische bijdragen, en voorzag ze voor de gelegenheid
van een ruime inleiding. De buitenstaander in de
wereld der rituele baretten en rinkelende ambtsketens
hoeft zich alleen maar met het boek als boek bezig te
houden, en dan stel je vast dat een bundel als deze wel
een aanwinst is. Het boek is gegroepeerd in drie the
ma's. Allereerst de zorg voor en de betekenis van het
Nederlandse landschap in nationaal en internationaal
opzicht. Vervolgens onderzoek naar uiteenlopende
aspecten van Zeeuwse dorpen. Het leeuwendeel van
het boek is gewijd aan de historische geografie van
Walcheren, De Klerks virtuoos bereden stokpaard.
Centraal in deze afdeling is de (bestrijding van de) over
last van het binnenwater, waarmee Walcheren tot 1930
vrijwel jaarlijks te maken had.
71 Zeeuws Tijdschrift 2005/1-2
