)e Linie van Communicatie ten oosten van Hulst. Foto: A. Visser, Stichting
ylenno van Coehoorn.
Fort Moerschans nabij Hulst vanuit het zuidwesten gezien.
Het fort is aangelegd tussen 1591 en 1596 door prins Maurits.
Foto: P. Stockman.
wonderjaar 1566 in de Nederlanden tot een uitbarsting.
Deze gebeurtenis is de geschiedenis in gegaan onder de
veelzeggende naam 'de Beeldenstorm'. De protestanten
namen een aantal katholieke godshuizen in bezit en
maakten ze vervolgens voor de protestantse eredienst
geschikt: wat volgens hen niet in een kerk thuis hoorde
werd naar buiten gesmeten. De heiligenbeelden die
veelvuldig in katholieke kerkgebouwen stonden werden
door dit lot getroffen.
De ongeregeldheden waren door de landvoogdes in
samenwerking met lokale groten als Willem van Oranje
en de graven van Egmont en Horne reeds met succes
bestreden toen koning Filips II vanuit zijn 'cel' in het
verre El Escorial alsnog besloot de hertog van Alva in
1567 met een expeditieleger naar de Nederlanden te
sturen. Deze ijzervreter zag kans in korte tijd door aller
lei impopulaire maatregelen zowat iedereen dusdanig
tegen zich in het harnas te jagen dat we vanaf 1568
kunnen spreken van het begin van de Tachtigjarige
Oorlog.
Aanvankelijk speelde de strijd zich hoofdzakelijk
in de Noordelijke Nederlanden af met als bekende
spektakelstukken de inname van de Briel, het beleg van
Alkmaar en het ontzet van Leiden. Alva kreeg de situ
atie niet onder controle en werd teruggeroepen naar
Spanje. Vanaf 1582 keerden de kansen. De ene na de
andere grote Vlaamse stad kwam weer in Spaanse han
den. Alexander Farnèse, hertog van Parma, schrander
legeraanvoerder, ingenieur en diplomaat begon zijn ver
overingstocht vanuit het zuiden. Hij had zijn oog op de
metropool Antwerpen en de monding van de Schelde
laten vallen.
Om te verhinderen dat Antwerpen in Spaanse
handen zou vallen, besloten de Staatsen in 1584 om op
vier verschillende plaatsen in het huidige Oost-Zeeuws-
Vlaanderen de zeedijken door te steken waardoor
het zeewater het achterliggende gebied instroomde.
Omdat de ondergrond destijds uit een slappe veenbo-
dem bestond schuurde het zeewater binnen korte tijd
diepe kreken uit waardoor natuurlijke grenzen in het
landschap ontstonden. Met de verovering door prins
Maurits in 1586 van het door het binnenstromende
zeewater ontstane eiland Axel ontstond een Staats
bruggenhoofd binnen Spaans Vlaanderen. Natuurlijke
grenzen werden politieke grenzen waarlangs vervol
gens door de strijdende partijen vestingwerken werden
aangelegd.
Om beveiligd te zijn tegen vijandelijke strooptoch
ten uit het Land van Axel besloten de Spanjaarden in
1586 ten oosten van Hulst op een in de ondergrond
liggende pleistocene dekzandrug de forten de Raepe
en Zandberg aan te leggen. Toen Hulst in 1591 door
prins Maurits werd veroverd op de Spanjaarden werd
tussen de stad en fort de Raepe, het fort Moerschans
aangelegd. Tevens werd een begin gemaakt met het
aanleggen van een dijk die de verschillende forten met
23 Zeeuws Tijdschrift 2006/1-2
