Cornells Tromp voortdurend diens orders en trad hij
eigenmachtig op.
Tweede carrière
In tegenstelling tot de meeste andere beroemde veld
heren of vlootvoogden had De Ruyter nadrukkelijk
niet gekozen voor een militaire loopbaan. In 1652 had
de voormalige scheepsjongen als schipperkoopman
genoeg geld verdiend om te kunnen rentenieren. In
dat jaar brak echter de Eerste Engelse oorlog uit, waar
door de admiraliteit van Zeeland acuut behoefte kreeg
aan ervaren commandanten. Er werd een dringend
beroep op De Ruyter gedaan in dienst te treden bij de
marine. Na tot tweemaal geweigerd te hebben, aan
vaardde hij zijn benoeming tot vlagofficier 'met grote
tegenheit en bekommemisse' en onder de nadruk
kelijke voorwaarde dat die slechts voor één tocht zou
gelden. Deze ene tocht leidde uiteindelijk tot zijn
tweede carrière en een dienstverband van 24 jaar. Na
afloop van de oorlog kreeg De Ruyter het aanbod om
vice-admiraal van de admiraliteit van Amsterdam te
worden. Dat de politieke leiding van de Republiek De
Ruyter graag voor 's lands vloot wilde behouden lag
voor de hand. Als een van de weinige marinebevel
hebbers had hij tijdens de Eerste Engelse Oorlog mili
taire successen behaald. Aanvankelijk hield De Ruyter
opnieuw de boot af, wijzend op zijn hoge leeftijd. De
Staten van Holland wisten hem uiteindelijk over te
halen door zijn 'mannelijke en couragieuse daden'
te prijzen en door een beroep te doen op zijn vader
landslievendheid en zijn plichtsbesef.
Hiermee bewees De Ruyter eens temeer dat hij
niet echt ambitieus was. In de loop van de geschie
denis zijn er talloze militaire bevelhebbers geweest
die, gevoed door hun successen, het idee kregen
dat zij ook op andere terreinen zouden uitblinken.
Generaals als bijvoorbeeld Napoleon, Mac Arthur of
Hindenburg ontwikkelden politieke aspiraties in de
overtuiging dat zij naast het aanvoeren van een leger
ook geschikt waren om hun land te besturen, wat niet
het geval bleek. Misschien was daarom wel de groot
ste deugd van De Ruyter zijn trouw aan de politiek.
De Nederlandse vlootvoogd stelde zich altijd onder
geschikt op aan zijn politieke superieuren, in een tijd
dat dit nog lang niet altijd gebruikelijk was. Hij ging
in zijn opstelling zo ver dat die leidde tot zijn eigen
ondergang. In 1675 was de politieke invloed en presti
ge van de admiraal tanende. De Derde Engelse Oorlog
leidde tot een politieke omwenteling in de Republiek.
Niet verzoeken maar gebieden
Stadhouder Willem III trok de macht naar zich toe
ten koste van de Staten Generaal en de gebroeders De
Witt waren door het gepeupel in Den Haag vermoord.
De Ruyter was bevriend geweest met raadpensionaris
Johan de Witt en gold als aanhanger van de staats-
gezinden. Toen de Republiek in 1675 een hulpeskader
naar Spanje zond voor de oorlog in de Middellandse
Zee werd De Ruyter gevraagd die te commanderen.
Hij aarzelde. Gezien zijn reputatie was het beneden
zijn stand het bevel te voeren over zo'n kleine en
bovendien slecht uitgeruste vloot. Toen een lid van
de admiraliteit insinueerde dat hij te bang was om de
tocht te maken, sprak hij de beroemde woorden: 'De
Heeren hebben mij niet te verzoeken, maar te gebieden,
en al wierd mij bevoolen 's Lands vlag op een enkel schip
te voeren, ik zou daarmee t'zee gaan, en daar de Heeren
Staate hunne vlag betrouwen, zal ik mijn leven waagen.
De Ruyter voer zijn dood tegemoet. In de slag bij de
Etna werd hij door een Franse kanonskogel aan beide
benen dusdanig gewond dat hij op 29 april 1676 zou
overlijden. Doordat De Ruyter uiteindelijk in dienst
van het vaderland sneuvelde, steeg zijn populariteit
nog eenmaal tot ongekende hoogten want zijn begra
fenisstoet was toen de langste tot dan toe.
Dat was niet onterecht voor de internationaal
gezien grootste admiraal uit de zeventiende eeuw.
Bovendien was hij een in al zijn bescheidenheid en
zuinigheid een beminnelijk persoon. Zijn plichtsbesef
en zijn trouw aan het landsbestuur maken hem nog
altijd tot een rolmodel voor militairen uit onze tijd.
De Ruyter had natuurlijk wel zijn tijd mee. Hij leefde
in een voor ons land unieke periode waarin wij met
de Europese grootmachten konden wedijveren om de
heerschappij over de zeeën. Omdat Nederland sinds
dien een beduidend minder vooraanstaande positie
in de wereld inneemt, zal De Ruyter waarschijnlijk
nog lang onze grootste militaire held uit de geschiede
nis blijven. Pech heeft hij daarentegen weer dat hij
in Nederland minder waardering kreeg en ook krijgt
dan de militaire helden in de meeste andere landen.
Gezien zijn karakter zou De Ruyter daar zelf echter
niet over treuren.
9 Zeeuws Tijdschrift 2006/5-6
