Prent van Michiel de Ruyter door Hendrik Udemans,
1654, Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam. Uit
Prud'homme van Reine, 1996.
Gravure van de ontmoeting van De Ruyter met de 26
bevrijde Hongaarse predikanten aan boord van de Ruyters
schip de Eendraght uit Lambertus van den Bosch, Leeven en
daden der Doorluchtighste zeehelden Amsterdam 1676.
Overgenomen uit Van der Moer, 2000.
mernisse' 's Lands vloot te dienen. Bestevaer De
Ruyter, zoals hij al gauw in navolging van Maerten
Tromp werd genoemd, zou uiteindelijk nog vele
malen en met groot succes voor het vaderland uitva
ren. En nimmer, zo luidt het verhaal, begon hij een
zeegevecht voor hij God in zijn kajuit om zijn hulp en
zegen had aangeroepen.
Levensbeschrijvingen
De Ruyters lof werd tijdens zijn leven al veelvuldig
gezongen, daarna nam zijn populariteit alleen maar
toe. De eerste levensbeschrijving, van de Dordrechtse
Latijnse Schoolrector Lambertus van den Bosch, rolde
nog in het jaar van zijn dood van de pers. Dankzij Van
den Bosch' beschrijving en op oorspronkelijk onderzoek
gebaseerde biografieën van de Amsterdamse predikant
Gerard Brandt (1687) en de Leidse hoogleraar vader
landse geschiedenis Petrus Johannes Blok (1928) zijn
wij goed geïnformeerd over De Ruyters levensloop, ook
al missen hun beschouwingen de nodige afstandelijk
heid. Loftuitingen verschenen in de loop der eeuwen
in de meest uiteenlopende publicaties en in diverse
talen. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd De Ruyters
leven in zijn historische context geplaatst en het zou
nog tot 1996 duren voor de eerste veelomvattende kriti
sche biografie over hem het licht zag. Daarin wordt De
Ruyter gekenschetst als een man van de praktijk, voor
wie achtereenvolgens de zee, de bijbel en zijn familie
het belangrijkst waren. Hij had een opvliegend karakter,
aldus Prud'homme van Reine, was streng maar recht
vaardig en zonder twijfel een charismatisch opperbevel
hebber. De klassieke held maakt plaats voor een man
van vlees en bloed. Kan hetzelfde gezegd worden van De
Ruyters verschijning in de beeldende kunst?
De Ruyters heldendaden
Zo'n 5 miljoen inwoners telde Nederland in de zeven
tiende eeuw. In dat gouden tijdperk van de schilder
kunst kwam een paar miljoen schilderijen tot stand
dat zijn weg binnenslands vond en letterlijk bij alle
lagen van de bevolking aan de muur aangetroffen kon
worden. Het niveau was zeer wisselend, maar een
analyse van wat er uit die tijd bewaard is gebleven
- de absolute topstukken terzijde latend - leert dat
zich onder die toplaag een grote groep werken van
relatief hoge kwaliteit bevond. Dat was vermoedelijk
een gevolg van het samenspel tussen kunstenaars
enerzijds en de opgekomen burgerlijke naast kerke
lijke opdrachtgevers anderzijds, een vernieuwing die
tot verschillende vormen van specialisatie heeft geleid.
De eerste succesvolle zeestukken kwamen rond
1600 tot stand, schilderijen van zeeslagen, schepen in
36 Zeeuws Tijdschrift 2006/5-6
