bijzonder de Verenigde Staten, wordt sterke nadruk gelegd op de zelfredzaamheid van de bevolking - niet alleen bij de voorbereiding op natuurrampen en andere calamiteiten, maar ook bij het daadwer kelijk handelen tijdens een zwaar incident of ramp. De Amerikanen hebben het over veerkracht en gaan ervan uit dat hulp vanbuiten bij een ramp letterlijk van later zorg is. Katrina leert ons wel dat deze filo sofie alleen opgaat als het weerbare gemeenschappen betreft, en niet als de lokale gemeenschap voor een groot deel uit relatief weerloze mensen bestaat. Toch moet, juist ook in ons land waar de mensen zo gewend zijn aan staatszorg, meer worden ingezet op het vergroten van de zelfredzaamheid en veer kracht van de bevolking. Een extra reden hiervoor is dat deskundigen zich in toenemende mate bezorgd tonen over de kwetsbaarheid van de first responders bij calamiteiten - dus de eerste-lijn-hulpverleners. Wat te doen als die in de problemen komen bij nadering van of op de plaats des onheils? Dan zijn de mensen toch in eerste instantie op zichzelf aangewezen. We moeten een scherp onderscheid maken tussen de voorbereiding op crises of rampen en de besluit vorming op het moment dat een crisis of ramp zich metterdaad voordoet. Wij doen in ons land behoorlijk veel aan planning. Maar die blijft nogal eens hangen in papieren exercities. Draaiboeken en plan-boekwerken zijn belangrijk, maar je wint er de oorlog niet mee. Daarvoor moet je op zijn minst realistische oefeningen doen en bereid zijn daar serieus aan deel te nemen. Dat ontbreekt er in ons land nog te vaak aan. De aan dacht verslapt, wanneer calamiteiten alweer een tijdje uitblijven. Buitenlandse waarnemers valt het op dat wij sterk zijn in over-reageren op het moment dat iets mis gaat, en dat ons gevoel van urgentie ook weer heel snel verdwijnt. Voorbeelden: terrorisme, en - binnen zes jaar na Enschede - nu ook alweer, volgens recente berichten, de veiligheid van de vuurwerkopslag. Het kost veel moeite politici, bestuurders en som mige diensten scherp te houden. Met treffende voor beelden in de hand zegt voormalig burgemeester van New York Rudy Giuliani: 'Prepare relentlessly!' Hier geldt dat wie bij oefening het goede voorbeeld geeft en goed doet, in de echte crisis goed ontmoet. Niet voor niets zijn het ook degenen die daadwerkelijk met een crisis geconfronteerd zijn geweest die zich het meest betrokken voelen bij effectieve oefenprogramma's. En dan het moment waarop de autoriteiten in een echte crisis terechtkomen - met een echte ramp gecon fronteerd worden. Daar gaat het niet altijd goed. Ons land is een land van consensus, coalitie, compromis en coördinatie. Wij zijn niet gewend aan leiderschap. We hebben een politiek stelsel dat beletselen opwerpt tegen het produceren van leiders. We zijn gesteld op macht- en-tegenmacht. Dat kan in rustige tijden heel goed wer ken. Maar als er snel en kordaat beslissingen moeten worden genomen, kan het een obstakel vormen. We hebben drie formele bestuurslagen, maar feitelijk nog zoveel meer. Daarnaast hebben we ook de coördinatie tussen een veelvoud aan instellingen en diensten. Een bekende stelling is: in kritieke situaties is coördinatie de oplossing, maar ook het probleem. Wij moeten in ons land naar heldere verantwoor delijkheden en bevoegdheden in de veiligheidszorg. De maatschappelijke trends wijzen ook alle in die richting. Vandaar dat we naar één ministerie van Veiligheid of, zoals sommigen willen, één ministerie van Bestuur Justitie toe moeten. Dit is vooral van belang voor de terrorismebestrijding en crisisbeheer sing, maar het zal ook goed werken bij de criminali teitsbestrijding. De behoefte aan heldere verantwoordelijkheden en bevoegdheden in de veiligheidszorg houdt ook in dat de plannen voor vijfentwintig veiligheidsregio's in ons land goed doordacht moeten worden. Die veiligheidsregio's zijn bedoeld om de krachten van de hulpverlening bij crises en rampen doeltreffend en op de goede schaal te bundelen. Het spreekt voor zich dat niemand tegenstander kan zijn van integratie van de brandweer, de geneeskundige hulpverlening en - uiteindelijk ook - de politie. Maar staatkundig zijn en blijven veiligheidsregio's een ongemakkelijke constructie. We moeten de veiligheidszorg in ons land bestuurlijk goed regelen - met inachtneming van de staatkundige grondbeginselen van transparantie, democratische inbedding en doeltreffendheid. De conclusie is: de veiligheidszorg is een kerntaak van de overheid, en de uitoefening van die kerntaak moet transparant, democratisch verantwoord en doeltref fend gebeuren. Dit artikel werd als lezing uitgesproken door Uri Rosenthal op i november 2006 in Middelburg. 19 Zeeuws Tiidschrift 2006/7-8

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 2006 | | pagina 21