Het in de wetenschap veel gebruikte begrip
'Systeem Aarde', reflecteert een visie, waarin we de
Aarde beschouwen als een complex systeem van wis
selwerkingen, koppelingen, regelkringen, stuurfunc-
ties, enzovoort. De metafoor van het 'Ruimteschip
Aarde' wordt in deze context ook wel gebruikt. Deze
metafoor benadrukt de mogelijkheid van beheersbaar
heid van het systeem door de mens, die er slechts
onderdeel van is. De notie van 'Moeder Aarde' reflec
teert afhankelijkheid, respect en kwetsbaarheid.
In de notie van het 'Systeem Aarde' laten atmos
feer, land, water, ijs en het leven vele ingewikkelde en
onbegrepen interacties zien op verschillende ruimte
en tijdschalen. De oceanische ruimte bevat 97 procent
van het water op onze planeet. Het vormt het vliegwiel
binnen het klimaatsysteem door de grote capaciteit
warmte op te slaan. Oceaanstromingen verdelen de
warmte over het aardoppervlak en bepalen in hoge
mate het regionale klimaat, evenals fluctuaties daarin.
Het verschijnsel El Nino is een mooi voorbeeld van
een voorspelbare koppeling in de tropen binnen het
systeem. El Nino's hebben grote economische en
maatschappelijke gevolgen. Vergelijkbare koppelingen
komen op hogere breedte voor. Voor Europa is de
Noord Atlantische Oscillatie een belangrijke koppe
ling tussen de oceaan en de atmosfeer, die bepalend is
voor meerjarige wisselingen in ons regionale klimaat.
Het 'Systeem Noordzee' omvat de Noordzee zoals
we die geografisch kennen, de drainagebekkens van
de rivieren, die erin uitkomen en alle menselijke acti
viteiten in deze gebieden. Het ecosysteem Noordzee
betreft het mariene milieu tot aan de kust. Hoewel de
oppervlakte van de Noordzee slechts 0,00158 procent
van het oppervlak van de oceanische ruimte beslaat,
is het door de ligging tussen zeven sterk geïndustri
aliseerde en verstedelijkte landen, een van de meest
intensief gebruikte zeegebieden ter wereld. Behalve de
traditionele activiteiten als transport en visserij, speelt
zich op de huidige Noordzee een reeks van menselijke
activiteiten af. Dat zijn: olie- en gasexploratie, zand
winning voor de bouw en strandsuppletie, grindwin-
ning, defensie, recreatie, offshore windenergieparken,
aquacultuur, telecommunicatie, opslag van slib en het
lozen van vervuilende stoffen. Door de snel toene
mende bevolkingsdruk en het gebrek aan ruimte op
land, lonkt de zee, de oceanische ruimte.
Ons begrip van het mariene systeem bevindt zich
aan de vooravond van revolutionaire ontwikkelingen.
Hoe kunnen we de zee gebruiken om biologische
grondstoffen voor de voedselproductie te oogsten,
voor duurzame visserij en duurzame aquacultuur?
Hoe kunnen we de enorme en unieke genetische en
fysiologische eigenschappen van het mariene leven
gebruiken? De zee is rijk aan grondstoffen en heeft
een bijna niet voorstelbare diversiteit en productivi
teit. De zee belooft in een reeks van de menselijke
behoeften te kunnen voorzien. De Noordzee, is echter
ook kwetsbaar en gevoelig voor de effecten van de vele
menselijke activiteiten op land en in zee.
Boer ontmoet visser
Volgens een oude anekdote zag een in de Ardennen
opgegroeide boer op een zomerse achternamiddag op
de boulevard van Oostende voor het eerst van zijn leven
de zee en riep verrast 'Wat een water, wat een water!'
Een oude visser, een pijpje rokend op een bankje,
hoorde hem aan en zei: 'Veel water, hè, meneertje. En
dan ziet u alleen nog maar de bovenkant.' De perceptie
van deze Belgische landrot typeert de traditionele land
gerichte denkwijze van de meeste mensen. Duizenden
jaren lang werd de oceaan gezien als een begrenzing
van het land en een transportweg vol verrassingen.
Eeuwenlang was het gebruik van de oceaan gebaseerd
22 Zeeuws Tijdschrift 2006/7-8
