te zijn. Het is als het ware op transport gegaan en heeft
zich verspreid over de rest van Nederland.
In pejoratieve zin luistert het pakket naar de naam
Dutch. Die negatieve associatie met het woord Dutch
is een Engelse uitvinding en in het hele Engelse
taalgebied overgenomen. Aan de basis hiervan lig
gen jaloezie en onbegrip over hoe het in godsnaam
mogelijk was dat een zooitje omhoog gevallen boeren
en kooplieden uit de moerasblubber er ineens in sla
gen een republiek te stichten in een opstand tegen
de machtigste vorst ter wereld. Of dat niet genoeg is
wordt die republiek in de kortste keren de machtigste
staat ter wereld en niet alleen in economische zin,
maar ook in kunst en wetenschap. Hoe is het moge
lijk, hoe kan dat? Zo ontstond de jaloezie in de rest
van Europa, vooral Engeland en groeide het pejora
tieve gebruik van Dutch.
Er worden nog steeds uitdrukkingen mee gemaakt
en nog altijd pejoratief. Wij kunnen onszelf niet in
het buitenland presenteren met 'I am. a Dutchman'
want dan zeg je over jezelf dat je een oplichter bent.
Het woord Dutch kan beter helemaal worden verme
den want het gaat altijd mis. Ter illustratie. Een Dutch
concert betekent een hoop herrie. En waarom is dat
zo? Er is geen dirigent. Dat is ook een associatie met
Nederland die in het buitenland leeft. Die Hollanders
zijn volkomen plat gedemocratiseerd. Ze kennen geen
leiderschap. Iedereen kakelt over van alles mee. Wat
overigens door onszelf niet ten onrechte als een groot
goed wordt beschouwd want dat iedereen altijd over
alles een mening heeft is het wonder van het polder
model. Het begint als een conflictmodel. Eerst uit
men zich extreem. Dat lucht heerlijk op. Dan volgen
de bezwerende spreekwoorden: 'We moeten weer ver
der, de schoorsteen moet roken, we moeten door een
deur, leven en laten leven.' En dan blijkt alras in deel
twee van het poldermodel het ingebouwde consensus-
vermogen van de Nederlander. Dat is een wonder.
Pragmatische tolerantie
Waarom zijn Zeeuwen Hollandser dan Hollanders?
Waarom hebben ze dat uitgevonden en waarom zijn
deze mentaliteiten hier nog krachtiger aan te wijzen?
Eerst moet dan de vraag beantwoord worden wat de
ontstaansgronden van deze collectieve mentaliteiten
zijn. Dan kom je vanzelfbij onze nederzettingsge
schiedenis. Hoe en op wat voor manier, en langs
welke wegen zijn we ons een land gaan voelen. En
wat voor mentaliteiten zijn daarbij ontstaan. Want
zo gaat dat met collectieve mentaliteiten. Wij vinden
van onszelf dat we tolerant zijn en stralen dat uit en
wij denken dat het heel toevallig is dat hier aan de
Noordzee zo'n nobel volk is komen wonen in tegen
stelling tot de rest van de wereld die niet tolerant is.
Dan voel je al dat je helemaal op de verkeerde weg
bent maar dat neemt niet weg dat die tolerantie er
wel degelijk is. Het is wel een pragmatische tolerantie
waar we niet zonder kunnen. Dit land bestaat van
de late middeleeuwen tot nu dankzij handel. Het is
de kurk waar we op drijven. En als je internationale
handel drijft dan ontwikkel je vanzelf navenante men
taliteiten. Je leert je inschikken want als je zaken wilt
doen dan moet je tegemoet komen. Op die manier
zijn we zo tolerant geworden.
Of het nu pragmatisch is of nobel, het heeft in elk
geval tot effect gehad dat hier eeuw in eeuw uit een hele
boel mensen zich hebben aangemeld. Arme mensen,
rijke mensen, intellectuelen, kooplieden, die zich hier
konden ontplooien. Hoe dan ook, er zijn in de achttien
de eeuw meer Franse boeken gedrukt in Middelburg dan
in Frankrijk. Eenvoudig omdat hier filosofen en intel
lectuelen hun werk kwijt konden en in Frankrijk niet.
Dus de effecten zijn er wel degelijk en wat er nu precies
achter zit aan nobelheid is verder niet van belang.
In het kader van de nederzettingsgeschiedenis ont
staan die collectieve mentaliteiten en worden verder
ontwikkeld. Ze rusten op twee samenhangende pijlers:
water en handel. We hebben hier de boel zelf droog
gelegd en we hebben daarvoor niet alleen veel moeite
moeten doen, maar we hebben er ook van geprofiteerd.
Wij beschikken over een unieke schat aan waterwegen
op een strategisch dichtbevolkt punt in Europa die een
enorme welvaart teweeg heeft gebracht welke van de
zestiende eeuw tot heden aanhoudt.
Happy Holland
We behoren, samen met de Scandinavische landen, tot
de gelukkigste landen ter wereld in de zin dat mensen
zich gelukkig voelen. En dat is toch heel uniek dankzij
dat rare poldermodel en die gekke collectieve mentalitei
ten. Want laten we ons niet vergissen, Nederland is wat
dat betreft een buitengewoon aangenaam land om in
te leven. Omdat mensen het gevoel hebben dat ze zich
kunnen ontplooien en zelf kunnen uitmaken in hoe
verre ze aan hun trekken kunnen komen. In de twee
jaarlijkse enquête van het Sociaal Cultureel Planbureau
27 Zeeuws Tijdschrift 2006/7-8
