Signalementen
samenstelling Jan J.B. Kuipers met een bij
drage van Nelleke Noordervliet
Land en water, maar vooral water
Art de Vos, Nederland, een natte geschiedenis.
Schiedam: Scriptum Publishers, 2006. ISBN 90 5594
487 4, 29,90.
Paul van der Heijden Maaiice Sier, Wonen op veen.
Ellewoutsdijk in de Romeinse tijd. Utrecht: Stichting
Matrijs, 2006. ISBN 90-5345-302-4, 14,95.
Zeeland en de Zuid-Hollandse eilanden spelen in
Nederland, een natte geschiedenis uiteraard een belang
rijke rol. De tweede openingsfoto in dit boek (beide
foto's beslaan een dubbele pagina) is een magnifieke,
ietwat omineuze want in diepe blauwen gedrenkte
opname vanuit het zuidoosten van de Vlissingse
boulevard, met de Loodsensteiger, het standbeeld van
Michiel de Ruyter enzovoort. Verderop in het werk
ampele aandacht voor de Deltawerken. Ook hier weer
prachtige foto's. En hiermee is tegelijk het karakter
van Nederland, een natte geschiedenis getekend: het
is vooral een kijkboek, een werk voor salontafel of
wachtkamer. De laagdrempelige aanpak met weinig
tekst en veel, groot neergezet beeldmateriaal heeft zijn
verdiensten. Je zou kunnen concluderen dat dit kloeke
en mooi uitgevoerde boek gericht is op de wat minder
ontwikkelde, maar materieel welvoorziene lezer, ware
het niet dat de aanschafprijs binnen de perken blijft.
Waarmee een aardig overzichtswerk binnen het bereik
van grote groepen is gekomen, waarin 'in klare taal en
magnifieke fotografie' wordt uitgelegd hoe Nederland
is geworden tot wat het nu is. Beginnend met 'de aller,
allereerste Nederlanders' (afgezien van de spelfout in
de titel een stukje waarbij de archeologisch ingevoerde
lezer de wenkbrauwen zal optrekken, omdat De Vos
ons land pas na de laatste ijstijd, in het mesolithicum,
laat bevolken) reizen we via 'de eerste watermanagers'
in het jaar nul langs dijkenbouwers en waterbeheer
ders naar 'de toekomst' van 2006-2015, waar we
geconfronteerd worden met het bekende doemsce
nario van een door de zee opgeëist West-Nederland.
De luchtige, journalistieke en zelfs jeugdboekachtige
aanpak van De Vos manifesteert zich bij uitstek in
zijn beginzinnen van deze afdeling over de toekomst.
Naast een paginagrote, uiterst pessimistische kaart
van een half verzonken Nederland lezen we: 'Een
ding is zeker: Nederlanders zullen nooit vluchten voor
het water. Daar is het in Nederland te fijn voor, het is
gewoon een goede plek om te wonen.' Na dit hoofd
stuk passeren thematische hoofdstukken over molens,
droogmakerijen, rampen (opnieuw veel aandacht voor
Zeeland) en hedendaags watermanagement de revue.
De bijna dogmatische strijd rond de Zeeuwse ontpol-
dering blijft bij dit laatste onderwerp onbesproken.
Een opluchting eigenlijk - maar inhoudelijk wel een
misser, net als het ontbreken van een register en een
bronnen- en literatuuropgave.
Inheems-Romeinse boeren in Zeeland, wie het
verschijnsel natte voeten niet onbekend moet zijn
geweest, kennen we onder meer uit de belangrijke
archeologische opgraving van een complex boerde
rijen bij Ellewoutsdijk in 1999 en volgende jaren. De
bevindingen waren al vastgelegd in een dik weten
schappelijk rapport, maar nu is ook een aantrekkelijk
uitgevoerd publieksboekje verschenen, getiteld Wonen
op veen. Ellewoutsdijk in de Romeinse tijd. Heel lang
meenden historici en archeologen dat het veengebied
rondom het huidige dorp Ellewoutsdijk pas in de
Middeleeuwen bewoond raakte. Op het drassige veen
konden, zo dachten ze, eerder geen huizen worden
gebouwd. De ontdekking van negen boerderijen uit
de Romeinse tijd was dan ook een grote verrassing,
die ons beeld van de Romeinse periode in Zeeland
aanzienlijk bijstelt. Tijdens opgravingen voor de bouw
van de Westerscheldetunnel ontdekten archeologen
van ADC Archeoprojecten tientallen rijen houten
palen. Deze palen, van hout dat soms duizenden jaren
60 Zeeuws Tijdschrift 2007 j 3-4
