Hendrik ooit de buurvrouw van de verdrinkingsdood
heeft gered. De legendarische redding van buurvrouw
Paap uit zee, is in Een winterreis een van de verhalen
over vader Akijn, waarvan de zoon ontdekt dat het
allemaal niet zo'n vaart had gelopen. 'Om zijn grote
verdiensten voor het vaderland,' zo besluit Willem
Brakman, 'werd hem een functie aangeboden als
employé bij het bankierskantoor Lissa en Kann' (zie
Aanvulling, p. 398 bovenaan).
Hendrik Brakman die als 'Endrik met de neuze'
in zijn geboorteplaats werd herinnerd, bleef iemand
van de familie uit Zeeland. Hij onderhield geen con
tact met verre Haagse verwanten zoals de classicus
dr. C. Brakman die docent was aan het gymnasium
Haganum of de samensteller van De geschiedenis
van de familie Brakman die op de goed gesitueerde
Beeldaan woonde. Toch kwam Johannis Abraham
Brakman - de Grote Tabellarius, zoals Willem
Brakman hem noemt - een keer naar zijn ouderlijk
huis aan de Bevelandsestraat in Duindorp.
Uit het voorwoord van de Aanvulling is wel te
reconstrueren waarom die ontmoeting heeft plaats
gevonden. In 1925 nam het gezichtsvermogen van
Johannis Abraham sterk af, later kwam daar wel enige
verbetering in. Vanaf 1932 dwongen de gevolgen van
een longontsteking hem binnenshuis te werken. Zijn
zoon Cornelis die in de autotechniek zat, had geen
belangstelling voor de genealogie en zijn kleinzoon
Johannes Abraham was nog te jong, hoewel deze in
het jaar 1936-37 het manuscript van de Aanvulling zou
uittypen zodat het naar de drukker kon. De ontmoe
ting van Johannis Abraham met Hendrik Brakman
kan daarom hebben plaatsgevonden rond 1930, maar
het verzoek aan Hendrik Brakman om het werk aan
het familieboek over te nemen leverde niets op. Hij
vreesde volgens zijn zoon de tabellen.
In Late vereffening herinnert 'Brakman' zich het
bezoek van Johannis Abraham. 'De samensteller van
de genealogie heb ik een enkele maal mogen zien,
ik was nog maar een knaap en niet in de beste jaren,
toen hij mijn ouders bezocht in Scheveningen om in
de voorkamer bij de Jaarsmahaard te staan en daar
voor zich uit te kijken. Hij was met zekerheid gekleed
in een bruin pak, had een volle baard en droeg een
lorgnet met ovale glazen waar doorheen hij een
borende blik de kamer in wierp, en hield daarbij het
hoofd sterk achterover. Ook wreef hij zich traagjes in
de handen. Dat was Johannes A. Brakman, natuurlijk
nu ter tabelle.' (pp-7-8)
In het latere werk van Brakman wordt Zeeuws-
Vlaanderen nog een paar keer als plaats van han
deling genoemd. Zeeland, met name Hulst, is als
locatie nog bij flarden aanwezig omdat de personages
er de realiteit totaal uit het oog verliezen. In Het
goede boek kijkt een bejaard heer kort voor de Eerste
Wereldoorlog terug op zijn leven in Terneuzen, Axel
en Hulst. Er rijdt een stoomtram, de herberg 'Het
bonte hert' wordt gefrequenteerd. Hij erft een villa
met de naam Tivoli in Hulst, maar het huis wordt
al door veel halve en hele kennissen bewoond. Er is
inkwartiering. Notarissen en intriganten krijgen het
huis ten slotte in handen omdat de ikfiguur meer
bezig is met zijn aantekeningen dan met de realiteit.
De villa Tivoli is ook in de roman Nazomer de plaats
van handeling. De hoofdpersoon erft wederom het
huis Tivoli en dreigt het weer kwijt te raken. Nu wordt
het ook bewoond door personages die op vroegere
vrienden van Brakman lijken. De 'late vereffening' is
hier minder vriendelijk. In deze roman verkeert het
huis in zeer bouwvallige staat, maar de personages
zijn meer bezig met een chaotisch verlopend feest
in het raadhuis. De realiteit is verre. De echte villa
Tivoli werd in 1967 afgebroken wegens bouwvallig
heid, maar Brakman schrijft tot op heden onverdroten
verder.
Bronnen en literatuur
J.A. Brakman, Geschiedenis van de familie Brakman, 1540-1921,
's-Gravenhage (Niet in den handel. Gedrukt bij Boom-Bliek,
Breskens 1922) en J.A. Brakman, Aanvulling op de geschiedenis
van de familie Brakman oflle deel, 1415 - (1490 -1515 - 1595J
- 1936/ 's-Gravenhage (Niet in den handel). Gedrukt bij G.
Niessen, Ede 1937).
Jos J.M. Bitter, Parenteel van Pauwles van der Braken, 1415 - 2004.
Uitgegeven in eigen beheer. 2004.
A.H. Stouthamer, De kwartierstaat van Willem Brakman en
Johannis Abraham Brakman, Breukelen 2004. Uitgegeven in
eigen beheer.
Geciteerde romans en verhalen (de romans en verhalen van
Brakman verschijnen bij uitgeverij Querido in Amsterdam)
Een Winterreis, 1961
De weg naar huis, 1962
Zeeland bestaat niet, in: Maatstaf, jrg. 18, (1970), nr.4/5, blz. 7-8.
Herdrukt in Literair Akkoord 14, Utrecht/Antwerpen 1971 en in
Willem Brakman, Zeeland bestaat niet, Oosterbeek, Bosbespers
1981.
Jongensboek, 1987
Pop op de bank. Een autobiografie, 1989.
Een vreemde stam heeft mij geroofd, 1992
Late vereffening, 1994
Het goede boek, 1998
Nazomer, 2003
48 Zeeuws Tijdschrift 2008 1-2
