Magie
tussen
Senegal en Nederland
Door Amber Gemmeke
Onverminderd proberen West-Afrikaanse vluchtelin
gen per boot de Europese kust te bereiken. Onder de
West-Afrikanen die succesvol migreren bevindt zich
een groeiend aantal dat in Europa werk zoekt als spi
ritueel medium. In Parijs en Londen prijzen ze hun
diensten aan door in metrostations kleine briefjes
uit te delen. In Zeeland zijn ze, bij mijn weten, nog
niet gesignaleerd maar elders in Nederland duiken de
kleine advertenties steeds vaker op.
Een groot deel van de mannen die zich hier als
'medium' aanbieden komt uit West-Afrika: Senegal,
Guinee Bissau, Guinee Conakry, Gambia en Mali.
Zij opereren vaak binnen familieverband en reizen
heen en weer tussen de verschillende Europese en
Afrikaanse landen. Afgelopen jaren deed ik onderzoek
naar de mysterieuze verspreiders van de kleine adver
tenties in Nederland.
Onderzoek in Senegal
Na anderhalf uur op de houten bank achter in een pick
up te hebben gezeten, samen met twintig andere reizi
gers, arriveerde ik in wat het einde van de wereld leek.
Ik was gearriveerd in Maka Kolibantan, een dorp in
het arme oosten van Senegal. Maka zelf is redelijk wel
varend. 's Avonds brandden er straatlantarens en een
grote, mooie moskee sierde het dorpsplein. De familie
waar ik logeerde, bezat niet alleen meerdere televisies
en koelkasten, maar ook twee mercedessen. Een zoon
des huizes was dat jaar nog in Spanje, Duitsland en
Frankrijk geweest. Hij behoorde tot een wat in het
Frans een marabout-familie wordt genoemd.
Marabouts zijn religieuze experts die onder andere
divinatiesessies aanbieden, amuletten en drankjes,
en bidden voor klanten. Vaak gebruiken zij hiervoor
complexe systemen gebaseerd op Arabische astro
logie, numerologie en getallenkwadranten, en op
Koranverzen. Er zijn verschillende handboeken in
omloop voor deze technieken, maar meestal volgen
marabouts een opleiding van een aantal jaar bij ande
re marabouts. In Senegal en elders in West-Afrika
hebben bepaalde families zich gespecialiseerd in deze
professie. Zij helpen klanten met onder andere huwe
lijksproblemen, werkeloosheid, verstoorde familierela
ties en examenvrees.
Het wijdverspreide fenomeen marabout is al vanaf
halverwege de zeventiende eeuw beschreven door
Europese reizigers in West-Afrika. Vanaf de koloniale
tijd reizen Senegalese marabouts naar Frankrijk. En
vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw richten
zij zich ook op andere Europese markten. Veel mara-
boutfamilies investeren eerst in hun dorp, waardoor
bijvoorbeeld Maka Kolibantan er nu zo welvarend
uitziet, en investeren daarna in de lucratieve vastgoed
markt in Dakar.
Migratie en roots
Ook vóór de jaren negentig werden zonen van mara-
boutfamilies gestimuleerd te reizen om kennis en con-
68 Zeeuws Tijdschrift 2008 I 1-2