heid van Hendrikses wereldbeeld is zijn negentiende-
eeuws aandoend materialisme. Waar hij de atheïsten
een verouderd godsbeeld verwijt, torst hijzelf ook de
last mee van een primitief positivistisch wereldbeeld,
waaraan een eeuw van revolutionaire ontwikkeling
op het gebied van fysica, kentheorie en dergelijke
voorbij lijkt te zijn gegaan. Het belangrijkste: over
de exclusieve ervaringscategorie van de religie, die
van het sacrale, vernemen we niets in Geloven in een
God die niet bestaat. Wie de kern van het religieuze
wil treffen moet niet mikken op de waan van de
dag, de softe praat over 'mensen die onderweg zijn',
maar op de beproefde voertuigen van cultus en ritu
eel. Zie het onverminderde 'succes' van Santiago de
Compostela. Dat is religie in vol bedrijf. Deze moet
zichtbaar zijn, compleet met alle kitsch en folklore,
en niet verdampen in ij del gegoochel met ontkrachte
begrippen. IKON-presentatrice Annemiek Schrijver
meldde dat Hendrikses visie 'de broodnodige door
start van de kerk' bood. Naar mijn mening is dat een
doorstart vanaf de rand van de afgrond: regelrecht de
diepte in. Of dat goed of slecht is, is een andere zaak.
In elk geval leidt het lezen van Geloven in een God die
niet bestaat, met alle waardering voor het gezonde lef
en de verteltechniek van Hendrikse, tot een gemeen
schappelijke slotsom van gelovige en atheïst: een
dominee zonder God is als een melkboer zonder melk
- je hébt er zo weinig aan.
Beurtvaart, viskweek, strandleven
A.R. Koppejan De Blikken Motor. De laatste beurtschip
pers van Zeeland 2. Vlissingen: Uitgeverij ADZ, 2008,
ISBN 978 90 72838 43 8, 22,95.
ZL Zeelandboek n. Middelburg: Stichting Zeeland-
boek, 2007. ISBN 978 90 77817 04 9, 22,50.
Peter de Lijser, Van badhuis tot boulevard. Geschiedenis
van Cadzand-Bad en haar ondernemers sinds het
pnlle begin in 1866. Breskens, Stichting EBB, 2008.
ISBN 90-804918-6-1, 29,90.
Lange tijd was de beurtvaart een veronachtzaamd
onderwerp in de Zeeuwse maritieme geschiedschrij
ving. De toenemende belangstelling in de afgelopen
jaren is toe te schrijven aan de activiteit van één man:
Adrie Koppejan. Op zijn publicaties over de beurt
vaart van Middelburg op Antwerpen en Rotterdam
in tijdschriften als De Blauwe Wimpel sinds de latere
jaren negentig kreeg hij zoveel positieve reacties, dat
hij na jaren van onderzoek en interviews met voor
malige schippers een eerste boek over deze materie
publiceerde: Sturen en Turen (2002). Over beurtvaart
in relatie tot Schouwen-Duiveland schreef hij een
aparte brochure. Bij de uitgever van Sturen en Turen
verscheen nu een tweede met data en wetenswaardig
heden volgepakte monografie: De Blikken Motor. In de
tussentijd bleken veel oude schippers overleden. Nu
moest Koppejan zich voornamelijk verlaten op de her
inneringen van de nazaten, en de materiële compo
nenten daarvan in familiealbums en andere documen
ten. De Blikken Motor is weer een verzorgd uitgegeven
combinatie van bronnenonderzoek en oral history. Het
beeldmateriaal (o.m. scheeps- en 'actie'foto's, portret
ten, oude documenten) is een belangrijke component
van het boek. Met stug doorwerkende, nauwkeurige
documentalisten van het nabije maritieme verleden
als Adrie Koppejan en Cor Heijlcoop, beiden publice
rend bij ADZ, mag deze provincie wel een beetje blij
zijn.
In het alweer elfde Zeelandboek van de gelijknami
ge stichting (met als drijvende kracht Kees Bos) toont
het artikel 'De Zeeuwse Tong' van Jaap Broodman
(pag. 40-59) aquacultuur als lonkend perspectief. Een
verhaal met een wat onduidelijke structuur, dat ech
ter na verschijnen nog actueler is geworden, gezien
de jongste ontwikkelingen ten aanzien van de mossel
zaadvangst in de Waddenzee. De Zeeuwse schelpdier
cultuur dreigt hierdoor op afzienbare termijn net zo
antiquarisch te worden als de beurtvaart. Het project
'de Zeeuwse Tong' is opgestart om het begin van een
nieuwe economische sector in te luiden, gebaseerd
op de gecombineerde productie van zeetong, zagers,
schelpdieren en zilte gewassen. Het project wordt
gesubsidieerd door het ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit, de provincie Zeeland en
een aantal belanghebbende bedrijven. Zal de huidige
schelpdiersector het uit weten te houden tot de nieu
we initiatieven en kweekmethoden vrucht beginnen
af te werpen? De stroperigheid van onze politieke en
juridische bureaucratie doet het ergste vrezen. Een te
ver doorgeschoten groen dogmatisme bedreigt niet
67 Zeeuws Tijdschrift 2009 1-2
