Van het Provinciaal Gerechtshof kreeg men 'eene
belangrijke verzameling regtsgeleerde boekwerken
van het voormalig Departementaal Geregtshof van
Zeeland'. Dit alles werd ondergebracht in het gedeelte
van het Abdijcomplex waar nu het Zeeuws Museum is
gevestigd.
In i860 werd er een budget vastgesteld ter grootte
van 800 gulden, waarvan onder andere aangeschaft
werd de 204 delen tellende Encyclopedie methodique
(Parijs 1782-1832; waarvan er na de brand van 1940
nog 42 delen over waren!).
En zo groeide met de jaren de collectie door aan
koop en schenking. Zo bijvoorbeeld de schenking in
1870 van de heer Ermerins van het belangwekkende
werk Decretum aureum domini Gratiani van Johan
nes Gratianus (Parijs 1518; geen ander exemplaar in
Nederland aanwezig), een belangrijk werlc over het
kerkrecht. En in 1904 de schenking van twee zeld
zame werkjes van Willem Usselincx (1567-1647),
Antwerps koopman en een tijdje woonachtig in
Middelburg: Bedenckinghen over den staet van de veree-
nichde Nederlanden... (1608) en Naerder bedenckingen,
over de zee-vaert, coophandel ende neeringhe... (1608).
Talloze andere voorbeelden zouden nog te noemen
zijn, maar binnen de toegemeten ruimte voor dit arti
kel laat ik die hier rusten.
Aankopen
Van de aankopen zijn vermeldenswaard de aankopen
in 1878 van de handschriften van de Thoolse rede
rijker Jasper Bernaerds en de Zierikzeese geleerde
Isaac Beeclcman (nu een van de topstukken binnen
de handschriftenverzameling, toen gekocht voor 50
cent!). In 1882 werd een verzameling van bijzondere
eerste uitgaven van de Vlissingse dichter Jacobus
Bellamy aangekocht, waarvan sommige met opdracht.
Een grote collectie pamfletten (circa 3700 stuks) werd
aangekocht op een veiling bij Van Stockum in Den
Haag in 1893, het begin van de huidige omvangrijke
pamflettencollectie. Deze aankoop kwam zeker voort
uit de belangstelling van de toenmalige bibliothecaris
Broelcema voor dit soort geschriften en illustreert
maar weer eens dat verzamelingen in openbare col
lecties vaak de interesses van bibliothecarissen of
conservatoren weerspiegelen. In 1905 wordt een
Lyonse Bijbeluitgave uit 1537 aangekocht die in 1568
bij testament vermaakt is aan het Kartuizerklooster
Sion te Noordgouwe, dit blijkt uit de schriftelijke aan-
22 Zeeuws Tijdschrift 2009 j 5-6
tekening op het titelblad Na het wegtrekken van de
monniken is deze bijbel aan het in Schouwen woon
achtige, aanzienlijke geslacht Vierling toevertrouwd
en daarna in ca. 1850 in het bezit gekomen van de
heer Mulock Houwer, ambachtsheer van Noordgouwe.
Helaas is het bedrag van de aankoop voor deze enige
nog bestaande Zeeuwse kloosterbijbel niet meer te
achterhalen.
Lange Delft
Het jaar 1899 was een bijzonder jaar. In mei en juni
werd de totale collectie overgebracht naar het nieuwe
gebouw in de Lange Delft (4 beneden- en 7 boven
kamers), het prachtige achttiende-eeuwse woonhuis
dat Johan Pieter van den Brande, burgemeester van
Middelburg en heer van Kleverskerke, voor zich had
laten bouwen. En tevens werd de bibliotheek ver
rijkt met de prachtige boekerijen van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen en de
Maatschappij voor Geneeskunst, afdeling Walcheren,
met werken van oude Zeeuwse medici. Beide instan
ties staan hun collecties in bruikleen af zodat het
voor meer mensen mogelijk wordt die te raadplegen.
Hiermee kwamen honderden kostbare boeken uit
de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw
op allerlei terreinen der wetenschap in het bezit
van de bibliotheek, een aangename verrijking. Daar
werd in 1904 de handschriftenverzameling van het
Genootschap aan toegevoegd en, goed voorbeeld doet
goed navolgen, in 1939 gaven de kerkenraden van de
Nederlands Hervormde Gemeenten van Middelburg
en Vlissingen hun bibliotheken eveneens in bruik
leen, met daarin onder meer een zeldzame uitgave
van de Souterliedekens uit 1540, de Delftse Bijbel uit
1477 en het handschrift van de vertaling van het Oude
Testament uit het Hebreeuws van Herman Faukelius,
predikant te Middelburg en een van de medewerkers
aan de Statenvertaling.
Noemen wij nog het legaat van de Middelburgse
verzamelaar Henri Talc uit 1910, vooral van belang
door de collectie van ca.1200 geïllustreerde kinder
boekjes uit de periode 1840-1900 en daarmee de basis
leggend voor de huidige omvangrijke collectie van zo'n
10.000 oude kinderboekjes. Alles bijeen een schit
terende oude collectie die zich kon meten met die van
eerbiedwaardige bibliotheken als die van de Stadsbibli
otheek Haarlem (1596) en de Athenaeumbibliotheek
Deventer (1560). Maar toen kwam de ramp...