Vroege werken
De collectie heeft incunabelen (gedrukt vóór 1501)
en postincunabelen (gedrukt in 1501-1540). Dat het
Genootschap al vroeg belangstelling voor de oud
ste boeken had, blijkt uit de aankoop in 1785 in
Vlissingen van een postincunabel uit 1502. Ook in
1785 schonk een lid een van de belangrijkste boeken
uit de collectie: Bartholomeus Anglicus, Van den
propneteyten der dinghen, een encyclopedie uit 1485,
gedrukt door een geboren Zierikzeeënaar.1 In 1803
schonk een lid het tweede deel van de Passionael van
Jacobus de Voragine uit 1480, een populaire bundel
verhalen over heiligen en hun lijden waarvan de col
lectie ook edities uit 1505 heeft. Om zijn zeldzaam
heid moet de historie van Appollonius van Thyro
(Delft, 1493) worden vermeld.2
De collectie laat zien dat de Zeeuwen belangstel
ling voor andere landen hadden. Mooie kaartjes van
Zeeland bevat het atlasje van Zacharias Heyns van
1599. Monumentaal zijn de door W. J. Blaeu uitge
geven zes delen van het Toonneel des aerdriicx (1648-
1661) en de vier delen van Joan Blaeu, Novum Italiae
Theatrum, met soms een gravure van meer dan ander
halve meter lengte. Dat zijn dan wel de toppen van de
Nederlandse boekdrukkunst. Uit de zeventiende eeuw
is er ook de rijk geïllustreerde reeks landenbeschrij-
vingen van Martin Zeiller. Het deel waarin de Neder
landen zijn behandeld (1654), bevat Zeeuwse plat
tegronden en een gezicht op Middelburg. Tot de col
lectie behoren twee kaartboeken in groot formaat: het
Caart-Boeck van Voorne, Goeree en Overflakkee (1701)
en 't Hooge heemraed-schap van Rhynland (1746). In
het Voorns kaartboek staan aardige afbeeldingen van
het landleven, zoals vlasbewerking en valkenjacht.
Natuur, geneeskunde en religie
Ook de alledaagse natuur werd beschreven waarbij
insecten niet over gebrek aan belangstelling te klagen
hadden. Boeken over dat kleine (on)gedierte beho
ren tot de fraaist geïllustreerde werken. Johannes
Goedaerdt schreef over wormen, rupsen, maden,
vliegen, bijen, motten en andere insecten.3 Steven
Blankaart kwam met een Schou-burg der rupsen,
wormen, maden, en vliegende dierkens daar uit voortko
mende, Maria Sibylla Merian met een werk over rup
sen, terwijl Sepp en anderen een groot werk over de
Nederlandse insecten publiceerden.
Tot de geneeskundige werken behoort het boek
van de Middelburgse arts Gruiwardt over zijn
36-jarige ervaringen (1688). Bij wiskunde en ver
wante wetenschappen trekt de aandacht Oronce Finé,
De re e[praxi geometrica (1556) waarin hij onder meer
meetinstrumenten en driehoeksmeting beschrijft.
Curieus is een handboekje over de constructie en het
gebruik van zakhorloges van de Middelburgse horlo
gemaker Siraut Destouche.
Van de natuur naar de godsdienst was geen grote
stap, omdat men in het algemeen de natuur als Gods
wonderwerk beschouwde dat tot nut van de mensheid
diende te worden bestudeerd. De Biblia Integra van
14 91 van de Bazelse drukker Froben toont de in de
vroegste periode van de drukkunst nog gevoelde ver
wantschap tussen handgeschreven en gedrukte boe-
lcen.4 De hoofdletters aan het begin van bijbelboeken
^maurotfi
ëfhumawdü
(folio tSnrdrp
Uptb'.odncHG."
Utopia, prent uit Thomas More's de optimo reip[ublicae]
statu, deq[ue] nova Insula Utopia1518.
28 Zeeuws Tijdschrift 2009 j 5-6
