25 APRIL 1903.
nimmer deed om te kwetsen; maar eeniglijlc, om de
genezing des te zekerder te doen plaats hebben, om
de goede zaak bevorderlijk te zijn' (vii).
Hij dekte zich in tegen mogelijke kritiek: 'Mijne
kritiek betrof altijd toestanden, nimmer personen. De
behartiging van de waarachtige belangen eener stad,
die mij gastvrij heeft opgenomen, deed mij den pen
opvatten; die drijfveer alleen heeft, in eerlijkheid en
goede trouw, mij deze bladen in het licht doen zen
den' (viii). En over de scherpe toon die hij aansloeg,
zegt hij het volgende: 'En nu de toon, die ik heb aan
geslagen? Ik meen, dat hij de eenig geschikte was om
het onderwerp, dat ik behandeld heb, bij het groote
publiek ingang te doen vinden. De naakte leden der
ellende heb ik gemeend soms in een behagelijk, maar
altijd doorzichtig, kleed te moeten hullen, zouden zij
op den duur niet afschuw in plaats van belangstelling
wekken. En vinde het werk zelf zijnen weg, dan is ook
het doel bereikt' (viii).
Bij het historisch deel van het boek wordt hier
niet stilgestaan maar wel bij zijn beschrijving van het
armenwezen. Hij ontwierp een driedelige classificatie
van de armen: aan de top de arbeidende klasse, daar
onder de neringlozen en bedeelden en ten slotte het
eigenlijke proletariaat. De soms plastisch geformu
leerde rapportage ('menschengestalten, geen mensen
meer') schetst een schokkend beeld van de sociale
toestanden in Middelburg, de onmenselijke behui
zing, de prostitutie en drankzucht, de slechte voeding
en de schijneffecten van de liefdadigheid: 'Onze phi-
lantropie is nog te veel door egoïsme besmet, onze
weldaden dragen nog te veel het kenmerk van zelf
zucht en eigenbelang'. In plaats van uitreikingen van
aalmoezen moest er volgens Coronel veel breder wor
den gewerkt: er moest beter onderwijs komen, betere
volkslectuur, volkszangonderwijs goede verzorging
van zuigelingen, zedelijke en maatschappelijke ont
wikkeling en zo voort.
Betere volkslectuur? Ja, want zelfs in de bovenlaag
van de behoeftigen, de 'arbeidende klasse' waren zij
die konden lezen 'alleen geboeid door verhalen over
moord, roof, brand en schrikkelijke gebeurtenissen'.
Coronel constateerde dat de godsdienst hier geen
steun bood: 'Blind fanatisme staat hier soms naast het
diepste heidendom'. Op de onderste trede, die van het
proletariaat, leefden volgens Coronel 'menschen op
de laagsten trap van beschaving, die aan verdierlijlcing
grenst'.
VERSCHIJNT
ELKEN ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS:
p. 3 lil., ff. p. 1.15.
Afzonderlijke Nos. 10 et.
WIJNHAVEN 85
ROTTERDAM.
Ditocvers: NEQERLANDSCHE KIOSKEN-MAATSCHAPPIJ cn Naaml. Vennootschap BOEK- EN KUNSTDRUKKERIJ vourheej;
r
Die zich de vriend van den werkman gelooft
Je kuut je bij mij komen bedrinken, jongens; je kunt bij mij jc bed komen btlfe
de kleeren van je kinderen: ik zal altijd yoml voor jc blijven zorgen. Ik ataak nóóit. T
Omslag van De Ware Jacob (1903) met als onderwerp de funeste
rol van de drank.
Afschuwelijke spelonken
Coronel geeft een uiterst gedetailleerde beschrijving
van de woonomstandigheden van het proletariaat.
'(277) De kleine ramen der woning, die ons hier
tot studie zal strekken, zijn gedeeltelijk met groene
glaazen, gedeeltelijk met veelkleurig en bemorst
papier beplakt of met lompen toegestopt, en de
havelooze deur, zonder sluiting, wijzen ons als van
zelf den weg aan. Wij zullen maar vrijpostig binnen-
loopen, zonder kloppen of vragen; elk welgekleed bur
ger is er welkom en de binnentreedende wordt reeds
met begeerige blikken ontvangen. De hoop van een
"onderstandje" teelcent zich reeds in de gelaatstrekken
der bewoners. Wij zijn dan in dat verblijf der ellende
omringd van wezens, die alleen het uiterlijk van men
schen hebben, doch menschen op den laagsten trap
80 Zeeuws Tijdschrift 2009 5-6
