Signalementen samenstelling Jan J.B. Kuipers met een bij drage van Henk L. Licher Notaris tegen de stroom in Jan de Kort, De plaats van het geloof in het leven van Hendrik Albert van Dalsum (1868-1944). De worste ling van een liberaal katholiek met geloof en moderniteit. Tilburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 2009 (tevens Jaarboek 2007/8 van Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten, Hulst). ISBN 978-90-70641-87- o, 29,50. Bijna vijfhonderd pagina's wijdt theoloog Jan de Kort in zijn Tilburgse dissertatie aan de Haarlems- Hulsterse notaris-politicus-ideoloog en katholieke dis senter Hendrik Albert van Dalsum (1868-1944). Maar als je de rijke, zeer degelijk gedocumenteerde uitgave dichtklapt is deze figuur nog even raadselachtig als voorheen. De rol van het katholieke geloof in Van Dalsums leven en werk is dan ook het sudieobject van De Korts dissertatie, en niet de integrale persoon, al is het moeilijk om deze aspecten te scheiden, het zijn immers communicerende vaten. Maar Van Dalsum was nu eenmaal een te complexe persoon om gevan gen te kunnen worden door welke rake typering dan ook. Hij was te veel: 'anders katholiek', sociaal bewo gen en zeer religieus, nu en dan dicht aanleunend tegen het vrijzinnig (lees: links) liberalisme, maar op een gegeven moment óók kandidaat-Tweede Kamerlid voor het fascistoïde Verbond van Nationalisten. Als notaris en politicus (lid van de Staten van Zeeland en de gemeenteraad van Hulst) zette Hendrik van Dalsum zich in voor de rechten van de kleine man en de landarbeiders in Oost Zeeuws-Vlaanderen. Hij stelde zich op als een praktische sociale hervormer. Zo stichtte hij leenbanken om te zorgen dat de kleine man minder afhankelijk werd van rentmeesters en gegoede burgerij. Het achterplat van De Korts boek toont de kist die hem mede tot zijn titanenarbeid inspireerde: het is de archiefkist van Van Dalsum die bewaard wordt in het museum De Vier Ambachten te Hulst en waarin zich de bescheiden bevonden die De Kort tot een queeste langs talrijke archieven en bibliotheken voerde. Van Hendrik Albert van Dalsum omstreeks 1910 (foto uit het besproken boek). Dalsum, een figuur in een voetnoot van de geschie denis en actief in een uithoek van het land, was tot heden vooral regionaal bekend, maar blijkt niettemin een signaalfunctie te hebben in een internationale, cultuur- en geesteshistorische context. Als katholiek dissident pleitte hij begin twintigste eeuw voor schei ding van kerk en staat, en stond afwijzend tegenover verzuiling én confessionele partijvorming. Het werd hem door zijn eigen wereld niet in dank afgenomen: het Vaticaan verbood na een geheim proces zijn geschriften, Van Dalsum werd geëxcommuniceerd. Behalve in zijn eigen periodiek De Volkswil en een aantal brochures verkondigde Van Dalsum zijn ideeën in de regionale media. Zijn dapper tegen de stroom inroeiende De Volkswil werd op een gegeven ogenblik door de bisschop van Breda 'erger dan socialistisch' genoemd. Van Dalsums notarispraktijk verliep, uitein delijk trok hij zich terug uit het politieke en openbare leven. De internationale context waarin de ideeën van de tragische politieke 'loner' en zwerver Van Dalsum te plaatsen zijn, is een verdienstelijke vondst van De Kort. Voor werk en gedachten van Van Dalsum blijkt de in Nederland vrijwel onbekende Franse stroming van de abbés démocrates van doorslaggevende beteke nis te zijn geweest. Van Dalsum baseerde zich op 88 Zeeuws Tijdschrift 2Qog I 5-6

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 2009 | | pagina 88