Scheldekleuren
Liefkenshoek, één van de tekeningen van het Tabula Scaldis-
project van Joost Heeren (afbeelding uit het besproken boek).
Jan van Nijlen, Emile Verhaeren enz. Tabula Scaldis
was en is als tentoonstelling te zien in verschillende
plaatsen aan de Schelde, in Frankrijk, België en
Nederland. In Zeeland is de expositie in 2010 te zien
in Vlissingen (muZEEum), Terneuzen (de Passerelle),
april 2010, Fort Ellewoutsdijk en de Raadskelder te
Sluis.
Een haven te ver. De Britse expeditie naar de Schelde van
i8og, een bundel onder redactie van maritiem histo
ricus Victor Enthoven (Vantilt, 24,95), gedenkt het
tweehonderdjarig 'jubileum' van de Britse invasie van
1809. Deze is vooral bekend gebleven door de fatale
rol voor de landingstroepen van de Zeeuwse koortsen
(een verzamelnaam van malaria, dysenterie, paratyfus
e.d.) en het desastreuze Engelse bombardement op
Vlissingen. Een haven te ver is een luxe paperback met
veel kleurafbeeldingen over een gedenkwaardig échec.
Enthoven: 'De Scheldemonding behoort tot de belang
rijkste slagvelden van Europa.'
Over dit slagveld in de nadagen van de Tweede
Wereldoorlog verscheen ook Klein venijn. Kleinkampf-
mittel en de konvooivaart op Antwerpen 1944-1945 (ADZ,
19,95), het lang verwachte boek van maritiem
Scheldespecialist Cor Heijkoop over - ik citeer een
uitspraak van uitgever Bert Gerestein - 'de een- en
tweepersoonsduikbootjes en ander klein varend oor
logstuig waarmee de Duitsers aan het eind van de
Tweede Wereldoorlog de konvooivaart op Antwerpen
onveilig maakten'. Een massa boven water gebrachte
gegevens op basis van literatuur- en (ook buitenlands)
archiefonderzoek, studiereizen, correspondentie en
andere contacten: we herkennen Heijkoops degelijke
werkwijze. De groene elementen in de typografie vind
ik een tikje storend.
Kort voor Klein venijn verscheen bij dezelfde uitge
ver een ander boek van Heijkoop: De duvel zit in het
water. Scheepsrampen in het Nauw van Bath 24,95).
De auteur behandelt in dit volledig in kleurendruk
uitgevoerde werk op chronologische wijze circa hon
derdvijftig jaar scheepsrampen in het Nauw van Bath
en de Pas van Rilland: een onafzienbare rij. De titel
is ontleend aan een verzuchting van een Belgische
loods, waarbij deze doelde op de plotseling optre
dende, hevige (dwars) stromingen die het nemen van
het Nauw van Bath zeer riskant maken. Heijkoop
stelt in zijn 'Conclusies aanbevelingen' vast dat veel
ongevallen hetzelfde patroon vertonen. Vaak werden
aanbevelingen tot verbetering slecht ter harte geno
men, hetgeen weer leidde tot nagenoeg vergelijkbare
scheepscalamiteiten. Heijkoops aanbevelingen omvat
ten onder meer volledige integratie van de loodsdien-
sten, spreiding van afvaarten uit Antwerpen naar
avond en nacht, sleepboten stand-by houden, opstel
ling van een uitgebreid rampenscenario inclusief ver
regaande afspraken met bergers. Heijkoop: 'Veiligheid
voor economie, en niet andersom.'
De rode - of liever blauwgrijze - draad van de
Scheldearmen in het 'verhaal' van Zeeland toont zich
ook prominent in twee recente overzichtsboeken over
de geschiedenis van het gewest, beide gericht op een
groot publiek. Het Zeeland boek (sic) van Peter Sijnke
(Waanders, 14,95) geeft een beknopt overzicht in
jaartallen en behandelt onder meer de inheems-
Romeinse godin der Scheldemonding Nehalennia,
de strijd op de Zeeuwse stromen in 1572-1576, de
bouw van Fort Ellewoutsdijk ter controle van de
Westerschelde (1839) en de industrialisering van
het Sloegebied vanaf 1961. In de vijftig vensters van
de Zeeuwse canon zitten, zo blijkt in Geschiedenis
van Zeeland. De CANON van ons Zeeuws verleden
70 Zeeuws Tijdschrift 2010 1-2
