fö,/
1
Wa
j /.-tap
tau*r>
htj
Sm c-t
kyj
Xv/i/
i
t fstJV
1- 'f h/ t/tf.
/ttmjtf'
Y'! -4
Srft/jyS
1
S/liÓff'
fjiï/tU
v
A/t/t
Plattegrond van Jakarta door Radermacher in 1778 getekend. In: Journal 1776-1777, invoernummer 839 van archief Vosmaer, 2.21. 271
in het Nationaal Archief in Den Haag.
Radermacher en de Klerk gingen er wonen zodra ze
het zich konden veroorloven.
Hoewel zij slechts een fractie van de totale bevol
king vormden, maakten de Nederlanders in Batavia de
dienst uit. De Hoge Regering van Batavia, aangesteld
door de Heren XVII van de VOC vanuit de Republiek,
met aan het hoofd de Gouverneur-generaal bijgestaan
door de Raad van Indië, beheersten het leven in de
stad. De semi-militaire VOC bepaalde naast de han
del, onder meer het rechtssysteem, de ziekenzorg,
de scholing en niet te vergeten, de godsdienst. Alle
hogere VOC-dienaren waren verplicht lid van de
Nederduits Gereformeerde Kerk.
De talrijke Chinezen waren van groot belang voor
de VOC. Zij vonden werk als koelies op de plantages,
als ambachtslui in de stad of als timmerlui op de wer
ven en vielen met hun karakteristieke lange staarten
en herkenbare kledij op in het straatbeeld van Batavia.
Een andere omvangrijke bevolkingsgroep vormden
de slaven. Uit Malacca, India en andere delen van
Azië werden de slaven naar Batavia gebracht om op
de plantages te werken. De VOC maakte dankbaar
gebruik van deze goedkope arbeidskrachten. Het
bezit van slaven was ook een statussymbool. Een
beginnende arts in Batavia bezat al 27 slaven en een
Gouverneur-generaal een veelvoud daarvan.
Berghollanders en njaj's
In Batavia ontstond allengs een Indo-Europese bevol
kingsgroep die invloedrijk was. De Nederlanders
en andere Europeanen die Berghollanders werden
genoemd kwamen bijna altijd als vrijgezel naar
Batavia. Immers, het klimaat en de levensomstan
digheden werden ongeschikt geacht voor Europese
vrouwen. De meeste Europese mannen leefden
samen met een inheemse vrouw (njaj) - of man want
homoseksualiteit was een geaccepteerd verschijnsel.
Uit hun verbintenis ontstaat een gemengde, Indo-
Europese bevolking. De Indo-Europeanen vormden
een schakel in de strenge hiërarchie, die de kolo
nisator van de gekoloniseerde scheidde. Veel Indo-
Europeanen kwamen als ambtenaar of soldaat in
dienst van het Nederlandse gouvernement.
In de loop der tijd waren de dochters van hogere
VOC-dienaren en hun njaj aantrekkelijke partners
geworden voor de Nederlanders. Door het hoge sterf
tecijfer, vooral onder de nieuwkomers, veranderden
de rijke dochters nogal eens van echtgenoot omdat zij
beter bestand waren tegen de heersende ziektes en
het klimaat. Deze weduwes namen vaak een ruime
erfenis mee en werden daardoor nog aantrekkelijker.
Bovendien was het trouwen met een dochter van een
hoge VOC-dienaar zeer gunstig voor het verkrijgen van
52 Zeeuws Tijdschrift 2010 3-4
