4
W/\
AA
tl*A totói,
A
h Zf
J/t,/:*» 7?
A A At^rtr7'
ZaSjfï "rA ,^r/
tjZa f A J
J&nf /v
A"
Door Radremacher samengestelde woordenlijst in het Nederlands, Maleis, Soendanees en Javaans. In: Journal mijner Reizen op Zee,
7767- invoernummer 838 van archief Vosmaer, 2.21. 271 in het Nationaal Archief in Den Haag.
tf
fjt*r
■ut >r'n
i tZesjt.
/ij At/iZffZt
1 ..I, A y**>
-1
ff/i/f?' {ftt.fAt
U' f A
Oe/'i -
1 f
'f tS - j' Vj
Af -
^Q'i. /Urt)-: r*t*Z
ffr
- fóA +'i - Ayv; tL f
r' y' /I
'/tirr sist 'Védrfr
l
i'/f r'Z% V -f/*i r.
A
/V */j9A' f/ 'r
invloedrijke posities. Zo trouwde Jacobus Radermacher
in 1761 met Margaretha Sophia Verijssel. Zij was de
Indo-Europese dochter van de Raad van Indië Hugo
Verijssel en zijn eveneens Indo-Europese echtgenote
Sophia Francisca Westpalm. Sophia zou na de dood van
haar man Hugo hertrouwen met Reinier de Klerk. Zo
werd Radermacher de (stief) schoonzoon van De Klerk.
Er waren grote culturele verschillen tussen de
echtgenoten. De vrouwen waren opgevoed door sla
ven en namen de lokale gewoonten over. Ze spraken
Maleis, de linqua franca van de Archipel. Bovendien
hadden zij nauwelijks onderwijs genoten. Langza
merhand verindischte alzo de kleine Nederlandse
gemeenschap wat niet op prijs werd gesteld door
de Heren XVII. Zo nam Gouverneur-generaal Van
Imhoff (1743-1750) diverse maatregelen om de Neder
landse taal en cultuur te bevorderen maar veel effect
hadden die niet.
Sterrenwacht onder de tropenhemel
Onderwijs, cultuur en wetenschap stonden weinig
in aanzien. Het onderwijs stond op een laag niveau.
Lager onderwijs werd voor zowel jongens als meis
jes op verscheidene VOC-scholen gegeven, maar
er was geen hoger onderwijs. Daarom stuurde de
Nederlandse elite haar zonen naar de Republiek,
veelal naar Leiden. Toch waren cultuur en weten
schap niet geheel afwezig zoals vaak wordt beweerd,
maar het stimuleren ervan stond onderaan op de
VOC-agenda die het immers te doen was om zo hoog
mogelijke rendementen voor zijn aandeelhouders te
realiseren. Wel waren er enkele interessante particu
liere initiatieven, zoals de bouw van een sterrenwacht
door de Duitse natuur- en sterrenkundige Johan Mohr
in 1765 en Radermacher richtte twee jaar eerder de
vrijmetselaarsloge 'La Choisie' op.
Er wordt in de literatuur vrij negatief geschre
ven over de kunst- en wetenschappelijke uitingen
in de VOC-tijd maar hoge eisen kunnen er ook niet
gesteld worden aan een zo kleine groep grotendeels
verindischte Nederlanders waarvan slechts 300 een
vorm van hoger onderwijs hadden genoten. Het mag
dus eigenlijk een wonder heten dat op 24 april 1778
Jacobus Radermacher het Bataviaasch Genootschap
voor Kunsten en Wetenschap oprichtte dat tot 1962
met ups en downs bleef bestaan. Het was het eerste
geleerde genootschap in Azië. Pas in 1784 richtte
William Jones in Calcutta de Asiatic Society op.
Geleerde genootschappen
Radermacher had bij die oprichting al een schitte
rende carrière binnen de VOC achter de rug, zowel
53 Zeeuws Tijdschrift 2010 3-4
