Geestelijke en Ridderlijken Orders Naa het leven van
alle Geschetst, en gekleurt door Cornelius Markee in
Middelburg en Zeeland 1759/60" consisting of
8 parts in 4 volumes, 1438 pages, folio (37.4 x 23.8
cm), on paper, 8 title-pages with decorative borders,
811 illustrations of costumes of religious and knightly
orders, many highlighted in gold, each with manus
cript captions, contemporary Dutch sprinkled calt gilt,
with borders composed of small tools, small floral
tools, fan cornerpieces, spines gilt in compartments,
gilt edges (Catalogue Sotheby's, 2001). Het werd
verkocht voor omgerekend 15.000 euro.
Behalve dat het werk iets groter is geworden bij
Sotheby's of te klein is gemeten door Van Gendt is
hier sprake van hetzelfde ingebonden manuscript.
Wat de opstellers van de catalogi niet wisten, is dat
Markée het werk gekopieerd had van het Franse
werk uit het begin van de achttiende eeuw.8 Het doet
weinig af aan de prestatie en daarom is de uitspraak
van de PZC-journalist dat het als zijn levenswerk te
beschouwen valt, volkomen terecht (PZC, 7 december
!969)-
Naauwkeurigh nagemackt
Vier jaar later, in 2005, verschijnen er voor de eerste
keer twee manuscripten op de markt die qua afbeel
dingen grote overeenkomsten vertonen met het
KITLV-manuscript dat hierin wordt uitgegeven. Bij Van
Stockum werden aangeboden Verzameling van voor
Scheyde Dieren (1761) en 'Verzaameling van Zeeuschen
in Secktens (1762). Het veilinghuis vond Markées
werk kennelijk zo bijzonder dat het een afbeelding
er uit op de omslag van de catalogus plaatste. 'The
author (active 1746-1766 as surveyor-cartographer in
Zeeland) was apparently active in many disciplines:
in 1759 he wrote illustrated a work on chivalrous
orders, in 1748 he drew/copied a map' (Van Stockum,
2005, p. 161-162).9 De samensteller van deze catalo
gus baseerde zich voor Markées werkzame periode
op de beschrijving van diens kaarten in het Zeeuws
Archief die tussen 1746 en 1766 vervaardigd zijn. De
twee manuscripten met respectievelijk 62 en 44 aqua
rellen werden als één kavel aangeboden en ingezet op
10.000 euro. Ze werden afgehamerd op 17.000 euro.
Er is duidelijk sprake van een toenemende belangstel
ling voor Markées werk dat zich vertaald in navenante
prijzen.
Het manuscript in het Koninklijk Instituut voor
Taal-, Land- en Volkenkunde te Leiden (KITLV) is van
dezelfde aard als de bovenstaande. Op de omslag staat
te lezen: 'Verzameling van voorscheijden uijtlansche
gewasse als insecktens, alles seer naauwkeurigh
nagemackt en daar ik van de rupsen niet van en wist,
heb ik deselve op het een of ander gewas geplaatst
om an de wondere Gods te gedenken hoe Hij alles
geschaapen heeft. Terneergesteldt binne Middelburg
in voorscheijde jaaren. 1763.' Het handschrift bevat
83 in perkament gebonden bladen met gekleurde
afbeeldingen in waterverf (37.5 x 48 cm) van vlinders,
rupsen, planten en fruitsoorten. De meeste zijn losjes
gekopieerd naar platen uit het boek Metamorphosis
Insectorum Suranamensium (1705) van Merian.
Het was Jan van Rosmalen van de Bijzondere
Collecties van het KITLV onbekend hoe, wanneer en
waarom het manuscript in de collectie van het KITLV
terecht was gekomen, iets wat doorgaans nauwkeu
rig wordt geregistreerd. Van Rosmalen zijn begelei
dende tekst bij Treasures gebaseerd op het naslagwerk
van Maroniers, Pictures of the Tropics. A catalogue of
drawings, water-colours, paintings, and sculptures in the
collection of the Royal Institute of Linguistics and Anthro
pology in Leiden.10 Daarin wordt elke bladzijde van het
manuscript beschreven en aangegeven welke werken
gekopieerd zijn uit het werk van Merian. Maronier vatte
de bijschriften van Markée in het Engels samen.
Niet alle afbeeldingen zijn naar Merian (Maronier,
1967, p. 97-100). Sommige waren gebaseerd op
Markées eigen vlinder- en rupsenverzameling die hij
er kennelijk op nahield. Van Rosmalen schreef terecht
in Treasures: 'Zoals zoveel achttiende-eeuwers was hij
gegrepen door de voortgang van het natuurweten
schappelijk onderzoek in zijn tijd' (Van Rosmalen,
2009, p. 28). Markée gebruikte ook materiaal van
andere Middelburgse verzamelaars zoals bijvoorbeeld
Daniel Luycx Massis, een van de voornaamste WIC-
aandeelhouders. Kennelijk onderhield hij met hen
banden die gebaseerd waren op hun gezamenlijke inte
resse in de natuur. De clientèle van Markée moet vooral
in wetenschappelijke geïnteresseerde kringen gezocht
worden die gelieerd waren aan de VOC of de WIC.
ïo Zeeuws Tijdschrift 2010 5-6
