VAN LEIPZIG
NAAR AARDENBURG
BACHS 'MATTHAUS'
IN DE NEDERLANDSE MUZIEKCULTUUR
tekst Albert Clem ent
Elias Gottlob Haufëmann, Johann Sebastian Bach, 1746, olieverf op doek, 6i x 78 cm. Stadtgeschichtliches Museum Leipzig
'De Passio Domini nostri J.C. secundum Evangelistam
Matthaeum van Johann Sebastian Bach is een werk
van superlatieven. Het is niet alleen wat de speelduur
en het aantal benodigde musici betreft de omvangrijk
ste compositie binnen zijn oeuvre, maar geldt ook als
de belangrijkste van alle muzikale toonzettingen van
het passieverhaal. Bachs Matthaus-Passion behoort tot
de topprestaties van de westerse cultuur.' Toch - of:
misschien juist daarom - is over deze compositie, de
geschiedenis en de uitvoering ervan het laatste woord
nog lang niet gezegd. Zo is zelfs over de ontstaans
geschiedenis van de Matthaus-Passion nog niet zoveel
bekend als men wellicht zou denken. We weten dat al
in 1727 en in 1729 vroege versies in Leipzig door Bach
zijn uitgevoerd, maar alleen van de versie uit 1736 is
Bachs manuscript bewaard gebleven. Na Bachs dood
in 1750 heeft het vervolgens bijna 80 jaar geduurd
alvorens dit werk opnieuw tot klinken werd gebracht.
Grötëtes Musikwerk aller Zeiten
De legendarische uitvoering onder leiding van de
jonge Felix Mendelssohn Bartholdy in de Tonhalle
van de Singakademie te Berlijn op n maart 1829 kan
zonder meer als een mijlpaal in de geschiedenis van
de Bach-receptie worden beschouwd. Deze eerste
uitvoering na Bachs dood was echter niet zonder slag
of stoot tot stand gekomen, integendeel: deze was
uitsluitend te danken aan de enorme wilskracht én
overtuigingskracht van Mendelssohn. Zijn voorne
men werd namelijk sterk ontmoedigd door invloed
rijke persoonlijkheden uit zijn directe omgeving.
Men veronderstelde dat het werk in vele opzichten
te moeilijk zou zijn voor zowel het publiek als de
uitvoerenden. Zelfs Carl Friedrich Zeiter (1758-1832),
die zelf muziek van Bach aan de Singakademie uit
voerde, trachtte Mendelssohn op andere gedachten te
brengen. Maar gesteund door zijn zeer goede vriend
met de veelzeggende naam Eduard Devrient, een van
de solisten van de Singakademie, wist Mendelssohn
zijn opponenten te overtuigen. Het succes van de
uitvoering, die door tal van bekende persoonlijkhe
den werd bijgewoond, was ongekend. Besprekingen,
brieven en andere schriftelijke verslagen van tijdge
noten maken duidelijk dat de impact enorm was.
38 Zeeuws Tijdschrift 2on 1-2
