MUZIKALE COMPOSITIES
VAN EN STREEK
De neerslag van Ben Joppes oosterse inspiratie
tekst Marty Bax
Een Zierikzeeënaar in Japan
In 1993 keerde de schilder Ben Joppe (1915-2007)
terug naar zijn geboortestad Zierikzee om zich geheel
aan het schilderen te wijden. Hij was tot de slotsom
gekomen dat zijn schilderkunst in die omgeving het
beste tot bloei zou komen. En dat deed ze ook: zijn
productie was enorm, en de kracht van zijn doeken
was ongeëvenaard. Ritmische patronen in heldere
kleuren, direct op het doek gebracht met het palet
mes. Uitingen van direct en ongecompliceerd gevoel,
maar met diepgang vanwege enorme levenservaring
en eruditie.
Ben had een buitengewoon avontuurlijk leven. Hij
was als jongeman al zoekende naar een uitdagend,
zinvol en creatief bestaan. Pendelend tussen studie,
handel en kunst zocht hij zijn impulsen buiten Zee
land. Hij vertrok in 1940 als handelsman en reserve
officier naar Nederlands-Indië. Ongelukkig genoeg
kwam ook hij in een Jappenkamp terecht. Indië bood
hem na de oorlog nieuwe avonturen naast zijn werk:
contact met kunstenaars, kennismaking met de lokale
cultuur, politiek bewustzijn, en vervolgens overstap
jes naar andere landen in Zuidoost-Azië: Singapore,
Maleisië, en ten slotte naar Japan.
Tot die tijd had Ben zich terughoudend opgesteld ten
opzichte van het kunstenaarschap. Hij wilde geen
amateurschilder zijn, of zo worden beschouwd. In
Japan echter, waar hij in 1954 arriveerde, kwam hij in
contact met de crème de la crème van de avant-garde.
Hij maakte kennis met Munakata, die een nieuwe
expressionistische vorm van houtsnijkunst ontwik
kelde, sosaku hanga geheten, en Yanagi, de voorman
van de mingei-beweging, die pottenbakkerskunst
maakte volgens het motto 'terugkeer naar de eenvou
dige dingen van het dagelijks leven'. Munakata raadde
Ben aan eens de houtsnijkunst uit te proberen. En dat
deed Ben, met het gevolg dat hij in 1957, waarschijn
lijk als eerste niet-Japanner, de ereprijs kreeg van de
Japanse Hanga-Association. Bens succes vulde de
Zeeuwse en Nederlandse kranten.
Maar voor Ben was dat niet genoeg. Hij wilde zijn
kunstenaarschap verder ontwikkelen. Maar dat moest
wel naast zijn werk. Ben werkte in de jaren zestig
voor het Phonogramlabel van Philips, dat klassieke
en popmuziek in Japan moest introduceren. Ben
verdiende zijn sporen als organisator en netwerker
met een feilloos gevoel voor de Japanse sociale con
venties. Hij was zakelijk directeur van het Nederlands
Paviljoen voor de Expo '70 in Osaka. In die tijd leerde
Ben Bernard Haitink kennen, de dirigent van het
Concertgebouworkest in Amsterdam. In 1971 werd hij
persoonlijk secretaris van Haitink, totdat hij in 1991
zijn werk neerlegde.
In zijn werkzame jaren had Ben slechts af en
toe tijd voor schilderen gehad. Maar nu kon hij
zich geheel aan de schilderkunst wijden. Hij kocht
een huis in Frankrijk en pendelde tussen dat huis
en Nederland heen en weer. In 1993 ontmoette hij
in Amsterdam de jonge kunstenaar Guido Pera,
die hij als zijn geestelijke en artistieke tweelingziel
beschouwde. Door hun intensieve contact kwam Bens
schilderkunst tot volle bloei: muzikale composities
van kleur en streek.
Tentoonstelling over het werk van Ben Joppe in de Zeeuwse
Bibliotheek van 29 augustus t/m 29 oktober 2011.
45 Zeeuws Tijdschrift 2on 3-4