ZEEUWS DOCUMENTATIECENTRUM
NAAR DIGITALE INFORMATIEBRON
VAN
M.P. de Bruin, hoofd Zeeuws Documentatiecentrum, 1966. Foto: Jacqueline Midavaine Collectie.
tekst Marlies Jongejan
De collecties van het Zeeuws Documentatiecentrum
(ZDC) van de Zeeuwse Bibliotheek (ZB) zijn het afge
lopen decennium voor een groot deel gedigitaliseerd.
In 2011-2012, als ook de naoorlogse kranten en tijd
schriften gereed zijn, komt er een miljoen pagina's
aan gedigitaliseerd Zeeuws verleden extra beschik
baar. Halverwege 2012 is de transformatie van het
ZDC naar een digitaal informatiecentrum van Zee
land een feit. Bronnen over het Zeeuwse verleden zijn
dan 24 uur per dag toegankelijk voor iedereen. Omdat
ook steeds meer eigentijdse documenten beschikbaar
komen, is het digitaal informatiecentrum ook van
belang voor de actuele ontwikkelingen.
Alles wat Zeeuws is
De oorsprong van het Documentatiecentrum ligt in
de periode die volgde op de Ramp van 1953. Toen
het Deltaplan vaste vormen aan begon te nemen en
de Deltawerken ten uitvoer werden gebracht, was
er in Zeeland een sterk gevoel dat een tijdperk van
onomkeerbare veranderingen was aangebroken. Een
sociale en landschappelijke herinrichting begon zich
geleidelijk aan te voltrekken. Het isolement werd
doorbroken. De vrees was groot voor het verdwijnen
van alles wat als traditioneel en typisch Zeeuws werd
beschouwd, zoals de dialecten, de klederdrachten, de
volksspelen en gebouwen als molens en boerderijen.
Bij de Provinciale Bibliotheek van Zeeland ont
stond het plan om naast gedrukte werken ook beeld
materiaal aan te schaffen. Het provinciaal bestuur
ondersteunde dit initiatief en zo werd in 1961 het
Documentatiecentrum Zeeuws Deltagebied opgericht
en M.P. de Bruin trad als hoofd van deze afdeling
aan. Het aankopen van luchtfoto's kreeg hoge prio
riteit om de veranderingen te kunnen volgen. Van
het Sloe, de Kanaalstreek, de Braakman, de Veerse
Dam, allemaal gebieden in beweging, werden lucht
opnames gemaakt. Er werd een begin gemaakt met
het opzetten van de foto- en knipseldocumentatie.
In 1964 kwamen de eerste geluidsbanden met eigen
46 Zeeuws Tijdschrift 2on 5-8
interviews in de collectie, de eerste videobanden tien
jaar later.
Het Documentatiecentrum ontwikkelde zich
tot een onmisbare bron van informatie voor iedere
geïnteresseerde in Zeeuwse zaken. Zeeuws werd
(en wordt) niet alleen opgevat als datgene wat in de
volksmond als typisch Zeeuws of echt Zeeuws gezien
wordt: de strijd tegen het water, Deltawerken, kleder
drachten, dialecten en babbelaars. Alle documentatie
die betrekking heeft op maatschappelijke en culturele
ontwikkelingen en verschijnselen in Zeeland is rele
vant. In vergelijking met andere provincies steekt de
situatie op het gebied van de naoorlogse documentatie
in Zeeland, dankzij het visionaire initiatief uit 1961,
bijzonder gunstig af.
In de Zeeuwse Bibliotheek, geopend in 1985, kreeg
het documentatiecentrum de relatief stille tweede
verdieping toegewezen. In dit gebouw dat laagdrem
pelig is en een groot publieksbereik heeft, kwamen
de collecties in de nieuwe ruime huisvesting beter tot
hun recht. Met steeds wisselende tentoonstellingen
werden doorlopend delen van de collectie getoond. Het
gebruik van de collecties nam sterk toe. Vooral de boe
ken, streekromans, tijdschriften, foto's en ansichten
bleken een grote aantrekkingskracht te hebben.
Het 'Doe' heeft zich steeds meer tot omnivoor
ontwikkeld: foto's, dia's, ansichtkaarten, geluids- en
videobanden, affiches, kaarten, prenten, boeken,
rapporten, brochures, tijdschriften, jaarverslagen,
kranten, oud bezit (pamfletten, ordonnanties, hand
schriften, boeken), kalenders, kwartetspelen gingen
deel uitmaken van de collectie. 'Alles wat Zeeuws
is' belandde in wat inmiddels in de wandelgangen
als het 'Doe' bekend stond. Uitzondering vormden
museale voorwerpen en archiefmateriaal. Door de
grote toestroom van materiaal werd het duidelijk dat
er duidelijke selectiecriteria moesten komen. Informa-
tiewaarde, representativiteit en geografische spreiding
werden als handzame criteria ingevoerd. En door
afstemming met het Zeeuws Archief (ZA) werden de
prenten en oude kaarten als 'slapende verzameling'
aangemerkt omdat de kerncollectie bij het ZA berust.
Het documentatiecentrum raakte sterk verankerd
in de Zeeuwse samenleving; het is niet alleen een
documentatiecentrum over Zeeland maar is er ook
een van de Zeeuwen. De collecties zijn niet alleen tot
stand gekomen dankzij generaties nijvere documenta
listen, maar ook door royale schenkingen van bekende
en minder bekende Zeeuwen.
Samenhangend digitaal Zeeuws informatie
landschap
We nemen afscheid van de naam documentatiecen
trum in een periode waarin niet de documentatie
maar de informatie centraal staat. Op de eerste ver
dieping van de bibliotheek komt in 2012 een duidelijk
herkenbare Zeeuwse afdeling waar boeken worden
geplaatst naast de informatieve collecties van Scoop
Zeeuws Instituut voor Sociale Culturele ontwikke
ling, dat in 2012 bij de ZB intrekt. Daar zal, veel meer
dan tot nu toe het geval is, het verleden van Zeeland
verbonden worden met de Zeeuwse actualiteit. Hier
zal gelegenheid zijn originelen te raadplegen, rustig te
studeren, elkaar te ontmoeten, deskundige medewer
kers te consulteren, hulp te krijgen bij het zoeken in
digitale informatiebestanden en exposities te bekijken.
Het ZDC gaat verder in de gedaante van digitaal
informatiecentrum over Zeeland. Een natuurlijk
moment in 2011 na vijftig jaar. Deze ontwikkeling valt,
juist in Zeeland, in een goede voedingsbodem: Zeeu
wen hebben relatief veel belangstelling voor de eigen
streek en er zijn relatief veel internetaansluitingen.
Bij de viering van het veertigjarig bestaan diende
de gedaanteverandering zich al aan: de Beeldbank
Zeeland met de gedigitaliseerde foto's, ansichten en
affiches werd officieel geopend. Tien jaar later zijn in
deze Beeldbank tweehonderdduizend Zeeuwse afbeel
dingen te vinden en er liggen nog evenveel negatieven
47 Zeeuws Tijdschrift 2on 5-8
