HOUD DE ZEEUWSE BEIAARDTRADITIE HOOG!
tekst Albert Clem ent
Een unieke, eeuwenoude en indrukwekkende traditie in Nederland met een substantiële Zeeuwse
inbreng is de carilloncultuur. Al in 1969 besteedde Rinus de Jong in het ZT aandacht aan verschei
dene tijdvakken uit deze kunstvorm. Beiaardkunst is in Zeeland altijd gekoesterd. Maar hebben
Zeeuwse bestuurders hier heden ten dage ook nog oog en vooral oor voor? En hoe wordt er vanuit
internationaal perspectief tegenaan gekeken vormt het carillon een kans of een kwelling? Een
blik op de situatie in de Zeeuwse hoofdstad stemt tot nadenken.
Dat handel en carilloncultuur in het achttiende-eeuwse
Nederland erg belangrijk waren, werd door de Engelse
historicus Charles Burney in 1772 na een bezoek aan
Amsterdam even smalend als scherp opgemerkt toen
hij vermeldde dat het muziekleven hier grotendeels
werd bepaald door 'the jingling of bells and ducats'.
Hoewel er gelukkig heel wat meer muziek te horen
was dan Bumey wilde doen geloven, blijkt uit zijn
notitie wel dat de klank van de klokken niet aan de
aandacht kon ontsnappen. De geschiedenis van het
carillon gaat echter veel verder terug dan de achttiende
eeuw.
60 Zeeuws Tijdschrift 2on 5-8
(links) Het carillon van de Lange Jan in Middelburg, (boven) De Kloostertuin van de Middelburgse Abdij: een paradijselijke luister
plaats voor liefhebbers van carillonrecitals. Foto's: Anda van Riet.
Zeeland als carillonparadijs
Carilloncultuur is van huis uit typisch een aangelegen
heid van de Lage Landen, en nog steeds zijn Neder
land en België wereldwijd toonaangevend. Niet alleen
zijn er (relatief) veel carillons aanwezig, maar ook zijn
de carillonopleidingen te Mechelen en Amersfoort
instituten waar jaarlijks studenten uit binnen- en
buitenland hun studie aanvangen, met het doel pro
fessioneel beiaardier te worden. Daarnaast zijn twee
van de internationaal bekendste klokkengieters in ons
land gevestigd: de Koninklijke Petit Britsen en de
Koninklijke Eijsbouts. De belangstelling voor het caril
lon is wereldwijd groeiende. In Zuid-Korea is enkele
jaren geleden het grootste ter wereld geplaatst (met 78
klokken)maar ook elders in Azië en in de Verenigde
Staten wordt flink gebouwd. In 2007 kopte het Caril
lon NEWS. Newsletter of The Guild of Carillonneurs in
North America (April 2007): 'Breaking News: Carillon
Paradise. Pound in Zealand!' Het betrof het resultaat
van een internationale Summer School, gewijd aan
carilloncultuur en georganiseerd vanuit de Roosevelt
Academy. Met vier beiaards vormt Walcheren, met
de Lange Jan in het centrum, hét sublieme oord voor
enthousiaste carillonstudenten uit de gehele wereld.
The jingling of bells
Een blik op de geschiedenis leert dat Middelburg tot
de steden in de Noordelijke Nederlanden behoort
waar reeds in de vijftiende eeuw (niet in 1370 zoals
De Jong in 1969 vermeldde) een voorslag aanwezig
was, en wel in de toren van de Westmonsterkerk. Zo'n
voorslag hield in dat klokjes in het uurwerk van de
toren voorafgaand aan het uur een kort melodietje
lieten horen om de aandacht op de uurslag te ves
tigen. Omdat het vier klokjes betrof sprak men van
een 'quadrillon', waaruit het latere woord 'carillon'
voortkwam voor het (veel) grotere instrument, dat niet
automatisch tot klinken wordt gebracht maar door een
musicus wordt bespeeld.
Een carillon bestaat dus uit een reeks klokken,
bespeelbaar via een manuaal. Meestal is er ook een
pedaal aanwezig. Dit wetende zal het niemand ver-
6i Zeeuws Tijdschrift 2on 5-8
