hetzelfde, zij het misschien in mindere mate. En een
Randstadautoriteit, een oud idee, heb ik als minister
al afgewezen. Gewoon nog een bestuurslaag. Dat de
Randstad de maat bepaalt, is een beeld dat we gaan
verlaten. Het oude beeld van de Randstad als de norm
werkt vandaag de dag nog door in veel zaken. We
zien het terug in regelgeving en prestatienormen,
in de prioritering van maatschappelijke opgaven, in
bestuurlijke inrichtingsvraagstukken en in schaaldis-
cussies. In elk van deze gevallen volgt een voorbeeld
om te laten zien hoe dat oude beeld nog doorwerkt.
Prestatienormen
In Den Haag is jaren geleden de prestatienorm voor
de aanrijdtijden voor ambulances bepaald: overal in
Nederland moet een ambulance binnen 15 minuten
ter plaatse kunnen zijn. Nu werkt dat misschien goed
in de Randstad, maar niet in Zeeland. Want in Zee
land hebben wij namelijk gebieden die met elkaar
zijn verbonden door één weg, soms twee wegen. En
om van zo'n gebied naar een ander te komen moet je
eerst naar een brug of dam en dat kost tijd. Dus als
wij die prestatienorm willen halen, en dat is de bedoe
ling van prestatienormen, dan moeten wij veel meer
ambulances (per hoofd van de bevolking) hebben dan
gemiddeld in Nederland. En wie betaalt dat? Wie de
norm stelt...? De bijzondere geografische omstandig
heden van Zeeland, en dat geldt ongetwijfeld ook voor
andere provincies, maken dat Randstadnormen er
vaak niet werken.
Het gaat niet alleen over ambulances, het gaat ook
over de toegankelijkheid van de zorg in het algemeen,
over het onderwijs en over vele andere voorzieningen,
zoals het openbaar vervoer. Het ligt erg voor de hand,
maar toch wordt met die specifieke lokale en regio
nale omstandigheden vaak geen rekening gehouden.
De dominante focus op de Randstad maakt dat onmo
gelijk, omdat de rest van Nederland simpelweg achter
de horizon verdwijnt.
Maatschappelijke prioritering
De Vogelaarheffing is een mooi voorbeeld. Via die
heffing moesten ruim 400 woningcorporaties in
Nederland geld geven aan 50 corporaties die de 40
zogenoemde Vogelaarwijken zouden moeten opknap
pen, waarvan de problematiek zich concentreert in de
grote steden, dus voor driekwart in de Randstad. Door
die Vogelaarheffing kon de paradoxale situatie ont
staan dat woningcorporaties in plattelandsgebieden
eerst hun geld moesten weggeven aan de Randstad en
vervolgens in diezelfde Randstad hun hand moesten
ophouden om hun eigen problematiek zoals leegstand
en vergrijzing aan te kunnen pakken. Want daar had
den ze geen geld meer voor!
Die spanning tussen landelijke, Randstedelijke
prioriteiten enerzijds en regionale belangen ander
zijds speelt nu overigens ook bij de vorming van de
nationale politie. Ook daar bestaat grote zorg dat de
aandacht voor landelijke, Randstedelijke prioriteiten
ten koste zal gaan van regionale of lokale aandachts
gebieden. Het gevolg is dat de politie onvoldoende
aandacht kan besteden aan de regiospecifieke uit
dagingen en dat zij de voeling met de plaatselijke
bevolking verliest. Sterker nog, het risico bestaat dat
politiecapaciteit uit de regio verdwijnt.
Bestuurlijke inrichting
De Randstad bepaalt de maat der dingen en dat mer
ken we ook in de discussies over bestuurlijke inrich
tingsvraagstukken. De rode draad in die discussies is
vaak de vraag: wie doet wat? De kerntakendiscussie.
Volgens het huidige kabinet liggen de kerntaken van
het middenbestuur, de provincies dus, op de gebieden
ruimte, economie en natuur. Maar de ene provincie is
de andere niet. In sommige provincies, met name de
Randstadprovincies, zijn relatief veel voorzieningen
aanwezig die door het rijk of door de grote steden
worden bekostigd. Denk maar aan rijksmusea en
topsportfaciliteiten. Maar Drenthe heeft geen rijksmu
seum en Zeeland heeft geen gemeentelijke topsport
hallen. Door de afwezigheid van dit soort voorzienin
gen is er in sommige provincies dus, meer dan in de
Randstad, noodzaak om (als provincie) aanvullend op
te treden. En dat betekent ook buiten de door het rijk
voorgeschreven kemtaakgebieden, tenminste als we
in alle regio's in Nederland een min of meer gelijk
voorzieningenniveau nastreven. Maar ook hier wordt
maatwerk gehinderd door de Randstadnorm. Ook hier
geldt dat maatwerk moet worden bevochten.
Schaaldiscussies
Hoe werkt het oude beeld van Nederland, met zijn
vanzelfsprekende focus op de Randstad, hierin door?
Laat ik eerst zeggen dat ik in het algemeen niet tegen
schaalvergrotingen ben. Als dit tot grotere efficiency
en effectiviteit leidt: uitstekend. Het punt is alleen dat
14 Zeeuws Tijdschrift 2012 1-2
