Een tweede voorbeeld van zo'n gecompliceerde canon
is het zesstemmige motet Crucem sanctam subiit, dat
- zoals de titel zou doen vermoeden - in de vorm van
een kruis (afbeelding 2) is gepubliceerd.
Enkele jaren geleden ontdekte een Italiaanse colle
ga van mij in een niet eerder ontsloten bibliotheek een
aantal composities dat ook aan Danckerts kan worden
toegeschreven; een deel van dit repertoire werd vorig
jaar in Utrecht uitgevoerd en leidde tot veel enthou
siasme bij het publiek. Deze spectaculaire vondst zal
leiden tot een nieuw deel in de hierboven genoemde
serie EMZ waarmee ons beeld van deze uit Tholen
afkomstige componist weer iets completer zal zijn.
Vanaf de vroege jaren 1560 ging zijn gezondheid
achteruit. In 1563 begaf hij zich naar de beroemde
modderbaden van Tivoli, die vooral lijders aan reuma
verlichting schonken. In 1565 werd Danckerts uitein
delijk gedwongen zijn werk neer te leggen. Paus Pius
IV had het plan opgevat om de Romeinse curie gron
dig door te lichten en, indien nodig, te reformeren.
De commissie die het pauselijk koor evalueerde, con
stateerde enige gebreken bij Ghiselin. Hij mocht dan
een prima musicus zijn, maar een goede stem had
hij bepaald niet meer. Daarnaast tekenden ze aan dat
hij onfatsoenlijk rijk was, wellicht iets te zeer gesteld
was op vrouwelijk schoon en feitelijk onbruikbaar
was vanwege ziekte. Danckerts werd verzocht terug te
treden, en kreeg voor bewezen diensten een pensioen
van zes dukaten per maand. Naar alle waarschijnlijk
heid overleed hij in 1567.
Een Axelse geestelijke met reformatorische
sympathieën
Wie op internet naar Lupus Hellinck zoekt, kan niet
anders dan tot de conclusie komen dat het hier een
belangrijk componist betreft, die al decennia gele
den het onderwerp vormde voor promotieonderzoek
in de Verenigde Staten. Sinds enige tijd was er op
grond van aanwijzingen in bronnen aanleiding om
te veronderstellen dat deze musicus uit het Zeeuwse
Axel afkomstig was. Onderzoek door een van de
bovenvermelde discipelen, Dingeman Wolfert (what's
in a name), naar deze Lupus in het archief in Axel
heeft duidelijk gemaakt dat de familienaam Hellinck
(varianten hierop zijn Hallinc, Hallinck, Hellinc en
Hellinck) niet alleen veelvuldig in Axel en omstreken
voorkwam, maar heeft ook naar een bron geleid waar
in Wulfaert Hellinck zelf wordt vermeld. Hierover zal
elders uitvoeriger worden gepubliceerd.
Hellinck (*c. 1494) was al op jonge leeftijd muzi
kaal actief. Hij werd lid van het koor van de St. Donati-
us in Brugge in 1506 en verbleef later op verschillende
plaatsen, onder meer in Rome. Hij wordt ook vermeld
in documenten uit het Vaticaan. Als geestelijke was
hij verbonden aan de St. Donatius, waar hij ook in het
koor zong. Voor ons is het echter in de eerste plaats
zijn oeuvre als componist dat hem zo interessant
maakt. Niet alleen genoot dat oeuvre in zijn eigen tijd
grote waardering - zijn werken verschenen in druk en
werden verspreid in Italië, Frankrijk, de Lage Landen
en Duitsland, maar het was ook divers. Naast een aan
zienlijk aantal missen, motetten, en chansons (waar
aan Franse, maar soms ook Nederlandse teksten ten
grondslag liggen) heeft hij opmerkelijk genoeg ook elf
Duitse koralen getoonzet, waaruit zonneklaar wordt
dat hij sympathie had voor het reformatorische - in elk
geval Lutherse-gedachtegoed. Ze werden postuum in
1544 door Georg Rhau gepubliceerd. In Rome zal Hel-
lincks actie niet goed gevallen zijn.
Dit geldt met zekerheid voor zijn medewerking aan
een wedstrijd van rederijkers te Gent in 1539 (het jaar
waarin Luther de reformatie in Leipzig inluidde met
een preek in de Thomaskirche aldaar). Deze voorstel
ling waaraan Hellinck twee jaar voor zijn dood had
meegewerkt, werd later door de Rooms-Katholieke kerk
op de Index geplaatst - vermoedelijk vanwege de kriti
sche opstelling jegens de kerk. Ook in diverse motetten
van Hellinck klinken sympathieën voor de hervormer
Savonarola door. Dit zou een oorsprong kunnen hebben
in het feit dat Hellinck zelf aanwezig is geweest aan het
hof van Ferrara, de geboorteplaats van Savonarola.
In de Maria Magdalenakerk te Goes zijn aantoon
baar missen uitgevoerd van Hellinck. Deze missen
zijn, evenals vele andere van zijn werken, nog niet in
moderne edities toegankelijk, maar ook daar wordt aan
gewerkt, want in samenwerking met Bonnie Black
burn (Oxford) bereid ik thans een uitgave van een
aantal van Hellincks missen voor. En voor wie niet kan
wachten tot een heuse uitvoering van deze prachtige
muziek in een Zeeuwse kerk is er goed nieuws: enkele
voorbeelden van Hellincks werk kunnen worden
beluisterd via internet. Hieronder volgen twee links.
Christ lag in Todesbanden: http://www.youtube.com/
watch ?v=cZA2hoW 6 B 2 E
Nieuwe Almanack ende Pronosticatie: http://www.youtube.com/
watch ?v=tkowzr8hrfE
56 Zeeuws Tijdschrift 2012 3-4
