OVER DE TIJDELIJKHEID
VAN ARCHITECTUUR
Tadashi Kawamata
üif
J
Een installatie van Tadashi Kawamata is altijd van
hout. Of het nu een hut is of een ingreep in de ruimte
van een museum. Of het een huis is of een favela,
zoals hij deze zomer op het stadswater van Gent
heeft gebouwd. Het gebruik van hout is van wezenlijk
belang voor de ingreep in de menselijke omgeving die
Kawamata ambieert. De molen die hij heeft bedacht
op het bolwerk, is dus van hout.
Als je zoals Kawamata door een bouwsel de relatie
weer tot stand wilt brengen tussen een geografische
locatie, de geschiedenis die deze plek met zich mee
draagt en het leven dat de bewoners daar leiden, is
hout een vanzelfsprekend materiaal. Het is organisch
en het heeft zelf al een geschiedenis, hoe jong die ook
kan zijn. Het is door mensenhanden bewerkt en kan
op een relatief eenvoudige manier dienen om een
architectonische vorm te construeren. En, niet onbe
langrijk, het is een betrekkelijk zacht en warm materi
aal dat leeft. Dat dus ook recyclebaar is.
Voor Kawamata is de historische context van de
plaats waar hij bouwt van groot belang. Het gaat
hem vooral om de genius loei, de geest van een plek.
In het geval van deze installatie is dat evident. Hier
hebben altijd molens gestaan die door de eeuwen
heen het leven van de Middelburgers mogelijk heb
ben gemaakt door de wind om te zetten in energie
waarmee het graan kon worden gemalen. En nog
steeds staan er twee stellingmolens. Toen hij tij
dens de voor dit project noodzakelijke research een
toeristische folder in handen kreeg met de foto van
een molen, was zijn idee geboren. De historische
molen blijkt in onze entertainmentcultuur een
toeristische attractie geworden te zijn die voor inko
men zorgt.
Deze molen is de realisatie van een idee, geen
letterlijke kopie van een historische molen. Hij meet
maar acht meter hoog, de wieken draaien niet en het
bouwsel is volledig ontoegankelijk. Van een maalin-
stallatie is deze molen tot een beeld geworden, en is
de kijker geen bezoeker maar een beschouwer van
een idee.
Een belangrijke component in de bouwsels van
Kawamata is de sociale participatie. Hij bediscussieert
zijn ideeën met de mensen, liefst uit de buurt, met
wie hij gaat bouwen. In dit project heeft hij samen
gewerkt met studenten aan kunstacademies uit Zuid-
Nederland en Vlaanderen. Samen met de bouwers wil
hij een omgeving transformeren, maar wel tijdelijk.
Het verzamelen van het bouwmateriaal, het constru
eren en ten slotte het slopen zijn voor hem gelijk
waardige handelingen die er net zo goed toe doen
als het resultaat zelf. Zoals ook de architectuur van
het bouwsel niet constructief uitgedacht wordt aan
de tekentafel, maar in de veranderende werkelijkheid
groeit en zo dus de architectonische conventies door
breekt. Architectuur van Kawamata is een vloeiende
verbinding tussen binnenruimte en buitenwereld,
tussen het heden en verleden, tussen de mens en zijn
wisselende omgeving.
Zijn installaties zijn daarmee een ongoing process
waarin de sociale interactie, het bijzondere karak
ter van de plaats en de herinnering samengebracht
worden in één beeld dat speciaal voor die ene plek is
gemaakt. En voor korte tijd.
Als je zo tijdelijk wilt ingrijpen in de menselijke
omgeving, wat ligt dan meer voor de hand dan het
gebruik van hout, dat van nature al in een nooit
ophoudende staat van verandering verkeert.
5i