HET ONZICHTBARE MIDDELBURG
Er is alleen nog een koperen plaat die eraan herinnert.
Het museum voor hedendaagse kunst dat al op teke
ning bestond, is er nooit gekomen. Op 13 september
z995 besloot de gemeenteraad van Middelburg om
het museum dat ontworpen was door Aldo van Eyck
niet te bouwen. Op het plaveisel onder de Graanbeurs
op het Damplein ligt de koperen plaat met de naam
van de architect en de cijfers 13/IX, verwijzend naar
de dag waarop het lot bezegeld werd van het gebouw
dat voor altijd een idee zou blijven. Het nu fictieve
museum is een voorbeeld van een nooit gebouwde
stad. Een immateriële stad die alleen bestaat in het
collectieve geheugen.
Een stad blijkt veel meer te zijn dan wat fysiek waar
neembaar is. Dat geldt voor Middelburg, dat geldt
voor elke stad die door de eeuwen heen gegroeid en
gemaakt is. De stad die we kennen is een constructie
waarvan alleen de buitenkant zichtbaar is, de fa fade
dus die de historie, de mentaliteit, de ziel verhult. Hoe
verhoudt de zichtbare stad zich met de wereld achter
de fafade? Kunnen we een stad authentiek noemen
als zoveel onzichtbaar is? De beeldende kunstenaars
die bijdragen aan de manifestatie Fafade 2012 stellen
die vragen aan de orde. In de publieke ruimte van de
stad staan hun installaties die de verborgen werkelijk
heid van de stedelijke samenleving zichtbaar maken.
Die iets van de ziel blootleggen die achter de architec
tuur van de openbare ruimte schuilgaat.
Authenticiteit
Fafade 2012 wil het denken over de stad en haar
architectuur in beweging brengen. Die bedoeling
vertrekt vanuit de gedachte dat geen enkele stad
werkelijk is zoals ze uiterlijk voorgeeft te zijn, en
zeker geen stad als Middelburg met een eeuwenlange
geschiedenis. Een stad is een resultaat van de tijd,
waarin ze gebouwd, verbouwd, gesloopt, verwoest en
weer opgebouwd is en altijd naar de eisen en modes
van het moment. Wat betekent het dan als we een
stad authentiek noemen? Wat is überhaupt authentici
teit? Het begrip heeft nogal wat betekenisnuances en
is daarmee net zo polyinterpretabel en flexibel als het
fenomeen stad waarmee we het begrip in deze context
verbinden. In juridische zin gebruiken we het woord
authentiek als we bedoelen dat een akte officieel is
geregistreerd, door de notaris is ondertekend en dus
in administratieve zin waar is. In de kunst heeft het
een iets ruimere connotatie en duidt het vooral aan
dat een object niet vervalst is, wat nog helemaal niks
zegt over de schoonheid of de waarde. In de taal van
de filosoof drukt authenticiteit vooral iets uit wat van
de mens zelf uitgaat, in tegenstelling tot wat door de
omstandigheden, dus buiten de menselijke wil om,
wordt veroorzaakt. Die benadering van het woord
geeft inhoud aan wat we de authenticiteit van de stad
noemen. En ook al is de stad ook altijd een resultaat
van rampen die haar in de tijd zijn overkomen, het
is in de eerste plaats een menselijke constructie,
naar de wisselende behoeften en mogelijkheden
door de eeuwen heen. Als we nu anno 2012 van een
authentieke stad spreken, doen we een uitspraak over
onze verhouding tot de stedelijke wereld waarin we
leven en die we als veilig en vertrouwd ervaren en
die beantwoordt aan ons ideaal. Dat is overigens iets
anders dan oorspronkelijkheid, waarmee authentici
teit gemakkelijk verward wordt. Oorspronkelijkheid
of originaliteit is in onze westerse cultuur een ideaal,
7
