Ontwerp van Aldo en Hannie van Eyck voor een
centrum voor hedendaagse kunst in Middelburg, 1991
een kopie is minderwaardig. Maar in tegenstelling tot
het woord oorspronkelijk spreekt authentiek geen oor
deel uit. Dat zou ook geen enkele zin hebben omdat
er immers nooit sprake kan zijn van één authentieke
wereld, zoals er ook niet één exclusieve waarheid is.
Een gemaakte stad
Fafade 2012 wil met het thema authenticiteit de bewo
ners (en de bezoekers) anders, en wellicht beter laten
kijken naar de werkelijkheid van de stad. Er is veel
wat we zien, er is nog veel meer wat we niet zien. Er
is ook een wereld achter de fafade, er is de onzicht
bare herinnering, de ziel zouden we kunnen zeggen.
En om die in beeld te krijgen is het belangrijk verder
te kijken dan het hier en nu. We leven nu eenmaal
graag in een illusie, die van de stad bijvoorbeeld die
eruit lijkt te zien alsof ze nooit anders geweest is. Als
een monument dat ons rechtstreeks verbindt met de
wereld van lang geleden. Maar ons collectieve geheu
gen heeft een beperkte horizon. Hoe authentiek we
Middelburg ook mogen vinden, oorspronkelijk in
de betekenis van onveranderd door de tijd heen is
het allerminst. De Lange Jan heeft door de eeuwen
heen diverse veranderingen ondergaan en ook het
abdijcomplex heeft er niet altijd zo uitgezien. En,
veel recenter, heeft het stadscentrum een ingrijpende
metamorfose ondergaan. Toen bij het uitbreken van
de Tweede Wereldoorlog het historische stadscentrum
werd geamputeerd, bleef er een zwaar gehavende
stad over. Meteen na de brand werd de wederopbouw
ter hand genomen en daartoe werden architecten
ingeschakeld van de zogeheten Delftse School, een
bouwstijl die paste bij het Middelburg van toen. Func
tioneel, ingehouden, waardig, bescheiden: kwalitei
ten die maakten dat de nieuwbouw zich soepel kon
voegen naar de historische bebouwing die weliswaar
geschonden maar herstelbaar de oorlog wel had door
staan. De wederopbouw wiste de sporen van de grote
brand, zodanig dat amper meer zichtbaar is hoezeer
de stad ooit is aangetast. De oorlog is een reuzenknip
in de stadsgeschiedenis die nagenoeg gecamoufleerd
is. Alleen voor wie goed kijkt, is er een cesuur zicht
baar, met name door het verschil in schaal. De stijl
van de Delftse School heeft een nieuw verband aange
bracht dat heeft gemaakt dat Middelburg nu een stad
is die naar maat en structuur klopt. Een stad dus die
men authentiek noemt.
En dat de stad van nu in historisch perspectief een
fa fade is, staat de legitimiteit van dat gevoel niet in de
weg. Elke stad is trouwens een gepretendeerde reali
teit, dus ook Middelburg. Elke stad ziet er namelijk uit
zoals men op diverse momenten in de geschiedenis
vond dat de stad eruit moest zien. Zoals zoveel zaken
is ook Middelburg een resultaat van tal van beslis
singen die door de eeuwen heen genomen zijn, wel
overwogen of volkomen misplaatst, dat oordeel is aan
de geschiedenis. Door de tijden heen is de stad veran
derd en is er om redenen die op dat moment helder
waren, voor een ingreep in de stad gekozen en zo veel
jaar later weet niemand meer precies waarom.
Het verbeelde Middelburg
De stad Middelburg is in haar actuele vorm veel min
der vanzelfsprekend dan we gemakshalve aannemen.
Hoe solide de bouwstenen ook lijken, hoe onverander
lijk de straten en pleinen de stad ook lijken te struc
tureren, de stad had er ook heel anders uit kunnen
zien. En ook dat niet bestaande Middelburg maakt
8