Signalementen
'ALLES' PASTE IN HET ZEEUWS JAAR VAN HET WATER
samenstellingjAN J.B. Kuipers met bijdragen van Jaap de Moor
Zeeland beleefde in 2012, met een uitloop naar 2013,
zijn Zeeuws Jaar van het Water, een project onder
auspiciën van de Provincie Zeeland. Op de bijbeho
rende website www.jaarvanhetwater.nl lazen we dat
water zorgt voor kennis, energie, recreatie, eten, werk
en geld, en dat we in Zeeland veilig kunnen genieten
van alles wat het water ons te bieden heeft. Doel van
het project was te laten zien wat de combinatie zee
en land ons gebracht heeft, wat we er aan kunnen
beleven en welke stuwende kracht het water voor onze
toekomst kan zijn. Wie de website en het twitter-
account van het project verder onder de loep nam,
kan kennis nemen van een groot en uitermate geva
rieerd aantal onderwerpen: de visgeschiedenis van
Arnemuiden, de mosselzaadinstallatie van Easyfarm,
strandslaaphuisjes, ondernemerschap in de Zeeuwse
havens, een recept voor zeebaars, een fotoexpositie, de
bouw van een polyester zeemeermin met elektromo
tor voor de voortbeweging, een Vikingendag in Zou-
telande enzovoort. Vrijwel alles in relatie tot Zeeland
past wel op de een of andere manier in het thema
water jaar. Dat blijkt ook uit een fikse stapel recente
boeken, waaruit hieronder een greep.
Schuiten en een verdronken dorp
In Onze vriendelijke republikeinse reis van Marcel van
den Driest (Free Musketeers, 2012) is het water op de
achtergrond steeds aanwezig. In dit boek, een door
Van den Driest secuur ingeleid, ontsloten en toege
licht reisverslag van Middelburger Pieter Tak uit 1789,
speelt de schuitvaart als verbindingsmiddel een grote
rol. De reis vangt al aan met inscheping op een beurt
schip van 's-Gravenhage op Middelburg en vice versa.
De maatschappelijke mores en vooroordelen gaan
mee aan boord; Tak en zijn twee metgezellen sche
pen zich op 30 juni 1789 in Leeuwarden in naar Dok-
kum en vervolgens Groningen, 'in gezelschap van een
dominee, zijn vrouw en moeder en verdere lui, onder
andere ook enige joden en jodinnen die men, omdat
er op deze schuiten geen appartementen waren ook
dulden moest, maar wel zo ver verwijderd mogelijk.
In het begin moest men om de aardige gesprekken
wel eens lachen, maar door de langdurigheid van deze
tocht werd dat op het laatst zeer lastig.'
De narigheid van vloeden en verdronken dorpen en
steden leidde sinds de jaren negentig tot een apart
interesse- en studiegebied in Zeeland en ook elders,
getuige bijvoorbeeld de internationale activiteiten van
de in Eelde gevestigde Stichting Verdronken Geschie
denis. Zeeland heeft het voortouw op dit gebied sinds
de onthulling van het Monument voor de Verdronken
Dorpen in Colijnsplaat (2009) uit de handen laten
slippen, maar een auteurscollectief uit de kringen van
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Archeologische
Werkgemeenschap Nederland, Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed en Radboud Universiteit Nijmegen
zorgde najaar 2012 met de al jaren verwachte 'eind-
publicatie' Valkenisse. Geschiedenis, archeologie en topo
grafie van een verdronken dorp op Zuid-Beveland (AWN
SCEZ) voor een 'comeback'. Valkenisse was het
eerste verdronken dorp in Zeeland waar gedurende
een decennium (1992-2003) min of meer systema
tisch archeologische waarnemingen, onderzoek en
monitoring zijn verricht. Het nu verschenen boek
is het resultaat van interdisciplinair onderzoek, met
aandacht voor (de relatie tussen) bodemkunde en his
torische geografie, archeologische structuren en losse
vondsten en de dorpstopografïe. Door de combinatie
van archeologisch, historisch en archiefonderzoek is
zowel een breed overzicht als een 'boeket' van uiteen
lopende aspecten en aandachtspunten gepresenteerd.
En het dorpsterrein zelf? Dat is al een decennium
niet meer toegankelijk, aangezien het als archeolo
gisch monument is veiliggesteld onder een laag slik
tussen twee speciaal aangelegde strekdammen, in
het kader van natuurcompensatiemaatregelen bij
een vorige verdieping van de vaargeul in de Wester-
schelde. Het was tegelijkertijd cultuurcompensatie.
Immers, door de verdieping was het erosieproces van
de archeologische site letterlijk in een stroomversnel
ling gekomen.
48 Zeeuws Tijdschrift 2013 1-2
