Oorlogstijd
Terneuzen was zowel tijdens de Duit
se verovering en de bevrijding door de
geallieerden het toneel van zware strijd.
Dat had natuurlijk alles te maken met de
strategische ligging van zijn haven aan de
Westerschelde. De school werd het hoofd
kwartier van een SS Tank Gruppe en na
de bevrijding tot 1946 een geallieerde
commandopost. Toch is in de oorlogsja
ren het onderwijs 'normaal' doorgegaan
maar de lessen vonden plaats in een aan
tal horeca-gelegenheden in het centrum
van Terneuzen waar de leerlingen toch al
gewend waren hun boterhammen op te
eten. Sommige leerlingen kwamen tegen
het eind van de oorlog niet naar school
omdat ze bijvoorbeeld geen fietsbanden
meer hadden of warme kleding om aan te
trekken. Natuurlijk was er ook een tekort
aan schoolbenodigdheden.
Ondanks de oorlog werd in 1944
de a-afdeling van de hbs opgericht en
groeide tegen het eind van de oorlog
het aantal leerlingen aan tot bijna 300.
Dat de school zo lang bleef functioneren
was voor een groot deel te danken aan
Westerhof die twee zonen verloor in de
oorlog en zelf geruime tijd geïnterneerd
was. Natuurlijk waren er onder ouders
van de kinderen NSB'ers die een grotere
nationaalsocialistische aanwezigheid op
school wilden. Westerhof hield die boot
vakkundig af maar na afloop van de oor
log zorgde hij er ook voor dat de NS B-kin-
deren niet te zeer gepest werden en was
zo tolerant zelfs voormalige NSB'ers als
leraar aan te nemen.
Leerlingen werden tegen het eind van
de oorlog overigens wel gedwongen voor
de bezetter te werken. In september 1944
brak de Slag om de Schelde in alle hevig
heid los die meer dan vier maanden zou
duren. Vanaf die maand tot februari 1945
werd er geen les gegeven wat zeker de
leerlingen in de eindexamenklas niet erg
vonden. Zij immers kregen als troost voor
alle doorstane ellende zonder een enkel
examen te doen bij decreet hun diploma
in juni 1945 cadeau.
Bomen kappen en schuttersputten graven
Door de bezetters werden alle mannelijke inwoners gesommeerd op een maandagmor
gen in september 1944 naar de Markt te komen. Er werden groepen gevormd, ook een die
bestond uit hbs-ers. We kregen zagen, bijlen en kloofwiggen en onder leiding van een NSB-
er werden we naar een van de polders gebracht. Hij instrueerde ons een deel van de bomen
die de dijken in Zeeuws-Vlaanderen sieren om te zagen. Het was voorjaar en de bomen
stonden om de bovenste takken te voeden onder stevige druk. Het omzagen was niet
geheel zonder risico want het water spoot na het kappen omhoog. De bomen moesten van
de takken ontdaan worden en vervolgens met kloofwiggen in minstens vier delen gezaagd.
Het arbeidstempo lag uiteraard niet hoog en er werd vaak gerust tot grote irritatie van de
NBB-er.
Op een morgen kondigde hij zoals gewoonlijk schaftijd aan. Een van de leerlingen hoorde
het niet. Dat zag hij als provocatie en greep de leerling bij de keel. De in de hoek gedreven
leerling haalde uit met zijn klompenmakerbijl. Een toegesnelde Feldwebel kon nog net verhin
deren dat het hoofd van de NSB-er gekliefd werd. Deze werd door de Feidwebei weggestuurd
en de volgende dag vervangen door leraren van de school die ons leerden hoe we moesten
saboteren. De bomen werden niet in vieren maar in achten gekloofd. Daarom werden ze min
der bruikbaar voor het doel waar toe ze dienden want ze werden in een vierkant gezet en met
prikkeldraad overspannen en in de polder opgesteld. Deze zouden later landingen van gealli
eerde zweefvliegtuigen, zogenoemde gliders, verhinderen. Later werden we nog ondergebracht
in een barakkenkamp bij Breskens waar we schuttersputten moesten graven na een week ble
ven iedereen thuis.
Op het eind van de werkzaamheden werd een fuif gehouden in het huis van de tandarts.
Elke deelnemer leverde de inhoud van zijn weekloon in en we hadden zowaar echte koffie en
thee en zelfs sterke drank. Leraren en leerlingen uit de hoogste klassen begonnen hun feestje
vlak voor spertijd en dat eindigde pas de volgende ochtend om zes uur, het eind van de sper
tijd. Het was dansen op een vulkaan.
Cees Millenaar, hbs-b 1940-1945
Mobilisatie in 1940; de militariren staan in het gelid voor de Rijks-HBS in de Havenstraat
12
