De opkomst van het tweetalig onderwijs, ook in het
vmbo, is een voorbeeld. Maar ook de conferentie van
de International Environment Sustainability Project
Olympiad (INESPO), waarmee leerlingen met duur
zaamheidsoplossingen vanuit de hele wereld in 2013
in Zeeland neerstreken.
Voor wat betreft de inclusie spelen ook allerlei
initiatieven, zoals verderop in het Zeeuws Tijdschrift
blijkt. Zeeuwse onderwijzers en onderwijsbestuurders
willen - weer gebruikmakend van de kleine schaal -
toewerken naar dat type inclusief onderwijs dat alle
leerlingen doet excelleren. Ook op het gebied van
breed onderwijs kent Zeeland al veel experimenten:
via het Technocentrum, in de Kinderkunstweek, in de
Maand van de Vrijheid.
Er gebeurt weliswaar veel op het gebied van
onderwij sexcellentie, maar het onderwerp zou toch
hoger op de Zeeuwse beleidsagenda mogen. De WRR
beschreef in 2013 het cruciale belang van het genere
ren en verspreiden van kennis voor de Nederlandse
economie. Utrecht is de meest innovatieve regio van
Europa vanwege de aanwezigheid van een univer
siteit, in combinatie met gerichte aandacht voor de
contacten tussen overheid, ondernemingen en ken
nisinstellingen - de triple helix. Een maatschappij kan
zich niet beter voorbereiden op de toekomst dan via
investeringen in het onderwijs en de kenniseconomie.
Dit geldt zeker in een provincie met relatief veel laag
opgeleiden, zoals Zeeland. Excellent onderwijs doet
niet alleen het onderwijsniveau en dat van onderwij
zers stijgen. Het kan ook ouders met vrije beroepen
naar Zeeland trekken, anderen hier houden of juist
hoogvliegers overhalen om die baan in Zeeland wél
te nemen. Onderzoeksprojecten naar onderwij sexcel
lentie kunnen zich beroepen op externe financiering,
en daarmee veel bereiken. De activiteiten rondom
onderwij sexcellentie - cursussen, productontwikke
ling - vormen een economie op zich. Tot slot versterkt
excellent onderwijs niet alleen de aansluiting tussen
klaslokaal en maatschappij en bedrijfsleven, maar
vormt het ook die ondernemende, creatieve jongeren
die hun eigen banen scheppen.
Naast deze algemene redenen om juist in al het
Zeeuws onderwijs naar excellentie te streven, gelden
voor het hoger onderwijs nog extra argumenten.
Hoger onderwijs trekt immers jongeren naar de pro
vincie, of houdt ze juist hier. Het Zeeuws Tijdschrift
beschreef al in 2004 fijntjes hoe Zeeland een brain
drain kent, in plaats van een brain gain. Dit heeft niet
alleen consequenties voor de demografie en de eco
nomie, maar ook voor de toekomstbestendigheid van
de provincie. Studenten bieden verjonging, maar ook
economisch gewin: de Universiteit Gent berekende
dat iedere student de Zeeuwse economie 15.000 euro
per jaar oplevert. Hoger onderwijs creëert ook banen
voor hoogopgeleiden. Zij kopen niet alleen huizen,
en doen boodschappen, maar nemen ook sociaal en
cultureel kapitaal en bestuurskracht mee. Vaak vallen
studenten voor Zeeland, en gaan zij hier uiteindelijk
aan het werk. In andere gevallen trekken zij de wereld
in, als ambassadeur voor de provincie.
Van doe- naar denkprovincie
Hoe zouden deze ambities concreet gestalte kunnen
krijgen? Deels door met alle betrokken partijen een
Centrum voor Onderwij sexcellentie op te richten.
Zo'n centrum zou het hart vormen van onderwijs- en
onderzoeksinitiatieven en productontwikkeling. Leer
krachten uit alle onderwij sgeledingen zouden er cur
sussen kunnen volgen over wat leerlingen doet excel
leren, en (andere) academici bijscholing op pedago
gisch gebied. Ook kunnen, onder leiding van de hoog
leraar onderwijsexcellentie, leerkrachten onderzoek
doen naar onderwijsexcellentie en de resultaten direct
toepassen. Daarnaast is er ruimte voor productontwik
keling, waarbij de Pittige Plus Torens een voorbeeld
kunnen zijn. Zo'n Centrum vraagt inzet van alle par
tijen: de betrokken overheden, de onderwijsinstellin
gen zelf en ook de maatschappij. Tegelijkertijd vormt
stevige inzet op onderwijsexcellentie de best denkbare
investering in de Zeeuwse toekomst. Zoals Henk Pool
van Dow het onlangs mooi verwoordde: Zeeland moet
van een doe-, ook een denkprovincie worden!
Literatuur
Brusse, P. Dekker, J. (2013). Geschiedenis van Zeeland III.
Utrecht: WBooks.
Lenders, J. (1988). De Burger en de Volksschool: culturele en men
tale achtergronden van een onderwijshervorming Nederland
3780 - 3850. Nijmegen: SUN.
Lans, N. (2002). 225 jaar Nederlandsche Maatschappij voor
Nijverheid en Handel. Schiedam: FreeLans.
Stevens, L. (2004). Zin in school. Amersfoort: CPS Uitgeverij.
Nussbaum, M. (2011). Niet voor de winst: waarom de democratie de
geesteswetenschappen nodig heeft. Amsterdam: Ambo.
WRR (2013). Naar een lerende economie. Amsterdam: Amsterdam
University Press.
Barbara Oomen is dean van het University College Roosevelt in
Middelburg en hoogleraar Rechten aan de Universiteit Utrecht.
ïo Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3
